Улуғмуродов н. Х

3 – rasm. 
Gaz tozalashning ozon – katalitik jarayonini avtomatik rostlashning 
prinsipial sxemasi. 
mumkin.Skubberdan 
chiqishda 
sulfat 
kislotasi 
konsentrasiyasini 
rostlash 
ishini 
H
2
SO
4
konsentrasiyasini rostlagich 14 bajaradi, u suvni skubber 12 ning sirkulyasion to‟plagichi 13 ga 
uzatishni rostlovchi organ 16 ga tasir ko‟rsatadi. 
Gazlarni vodorod sulfiddan tozalash sistemasi. Yil sayin atrof-muhitni oltingugurt 
birikmalarining jumladan, vodorod sulfidning zararli tasiridan himoya qilish haqidagi masala borgan 

---

232 
sari dolzarb bo‟lmoqda, bu vodorod sulfid gaz , neft va slenesni kimyo sanoati korxonalarida qayta 
ishlash jarayonida hosil bo‟ladi.Ayniqsa, tabiiy va texnologik gazni vodorod sulfiddan tozalash 
muammosi dolzarb bo‟lib qoladi, bu konlarni ishlash miqyoslarini kengaytirish bilan ham 
«
Muborak 
»
gaz koni yuqori oltingugurtli neft olishni orttirish bilan bog‟liq. Bunda gazlarni vodorod sulfiddan 
tozalash bilan birga mavjud texnologik sxemalarda, shuningdek, qiymatli tovar mahsulotlarini ( 
oltingugurt, sulfat kislotasi va hokazo ) olishni ham ko‟zda tutadi. 
 
 
 
 
4 – rasm. 
Gazlarni vodorod sulfiddan tozalashning Klaus jarayonini ekstremal 
rostlash sxemasi. 
Vodorod sulfidning katta qismi (
≈
65 %) reaktor- generator 1 da oltingugurtga aylanadi (4-
rasm) ; u gaz oqimidan uni sovitish va qozon utilizator 2 da hosil bo‟lgan bug‟larni kondensasiyalash 
natijasida ajratiladi.Keyin texnologik gaz bilan bir qator apparatlardan o‟tib, tasirlanmagan oltingugurt 
birikmalarini va tutib qolinmagan oltingugurt zarrachalarini qayta ishlash uchun pech 3 ga 
tushadi.Pech 3 da Vodorod sulfidi va oltingugurt qoldiqlari ortiqcha havo kislorodida oltingugurt 
dioksidgacha kuydiriladi. Pechdan so‟ng 1,7 % dan kam SO
2 
bo‟lgan tutun gazlari truba 4 orqali 
atmosferaga chiqarib tashlanadi.Vodorod sulfidning dastlabki gazdagi konsentrasiyasiga, jarayonga 
beriladigan havo miqdoriga, qurilmaning ayrim apparatlari temperatura rejimlariga bog‟liq. 
Vodorod sulfidni elementli oltingugurtga qayta ishlash jarayonini boshqarishning asosiy 
vazifasini tutun gazlarida SO
2 
miqdorini minimizasiyalash bo‟lib ( sanitar normadan ortiq emas ), u 
shuningdek maksimal miqdorda oltingugurt chiqishini taminlaydi.Ekstremal rostlash sistemasiga SO
2 
ni gazanalizatori 5, tutun gazlari sarf o‟lchagichi 6, ko‟paytirish bloki 7, oksidlangan gaz ( 95 % 
gacha N
2
S ); havo sarflari nisbatlari ekstremal rostlagichi 9 kiradi.Gazanalizator 5 va sarf o‟lchagich 6 
dan kelgan signal tutun gazlarida SO
2 
ning miqdoriga proporsional signalni shakllantiruvchi 
ko‟paytirish bloki 7 ga keladi. Bu signal ekstremal rostlagich 8 ning kirishiga keladi, bu rostlagich 
tutun gazlarida SO
2 
ning minimal miqdoriga mos keladigan oksidlangan gaz : vodorod sarflarining 
optimal nisbatini izlaydi.Sarflarning optimal nisbati havoning reaktor- generatorga uzatishni rostlash 
klapani 10 ga tasir qiluvchi nisbat rostlagich 9 yordamida taminlanadi. 
Klaus jarayonini avtomatik rostlash sxemasi quyidagilarni ko‟zda tutadi : 
Qozon – utilizator 2 dagi suv sathi balandligini qozon – utilizatorga suv uzatuvchi rostlovchi 
klapan 12 ga tasir ko‟rsatuvchi sath rostlagichi 11 yordamida barqarorlashtirish ; Qozon – utilizator 2 
dagi bug‟ bosimini bug‟ni chiqarish liniyasida o‟rnatilgan rostlovchi klapan 14 ga tasir qiluvchi bosim 
rostlagichi 13 yordamida barqarorlashtirish ;gaz temperaturasini yonish pechida yonuvchi gazni 
yonish pechi 3 ga uzatishni rostlovchi klapan 16 ga tasir qiluvchi temperatura rostlagichi 15 yordamida

---

233 
barqarorlashtirish.