Reja: Bolalar psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

2. Fanning asosiy kategoriyalari.
Bolalar psixologiyasi fanining asosiy kategoriyalari, ya‟ni tushunchalari 
qatoriga quyidagilar kiradi: «yosh», «bolalik», «taraqqiyot», «o‟sish», 
«determinizm», “geteroxronli”, «tizimlilik». Albatta, fanning kategoriyalari fakat 
bu tushunchalar bilan cheklanmaydi.
Asosiy kategoriyalar jumlasiga bulardan tashkari, «taraqqiyotning ijtimoiy 
vaziyati», «etakchi faoliya ttipi» va boshqa bir qator tushunchalarni kiritish 
mumkin. 
Bu tushunchalar psixologiya soxasidagi ilgor tadqikotlar natijasida 
shakllangan va fanga olib kirilgan. 
Bolalar psixologiyasi fanini urganish ma‟lum ma‟noda ushbu fanning katego-
riyalarini uzlashtirishdan iborat. Kuyida biz bolalar psixologiyasi fanining ayrim 
asosiy kategoriyalari xususida aloxida to‟xtalib o‟tamiz:
Bolalik-ontogenezning dastlabki davrlarini belgilash uchun (tugilgandan 
usmirlikkacha bulgan davrni belgilash uchun) qullanadigan tushuncha. Yosh 
davrlarining an‟anaviy tasnifiga kura bolalik gudaklik (tugilgandan 1 yo:shgacha) , 
ilk bolalik (1 yoshdan 3 yoshgacha) , maktabgacha yosh (3 yoshdan 6-7 
yoshgacha) va kichik maktab yoshi (6-7 yoshdan 10-11yoshgacha) davrlarini uz 
ichiga oladi. Bolalik – jadal psixik taraqlqiyot davridir. 
Taraqqiyot – narsa yoki xodisalarning vakt utishi bilan mikdor va sifat 
jixatdan uzgarishi natijasida yukoriroq darajaga kutarilishi. 
Psixika tarqqiyoti – tugilgandan boshlab yosh davrlari utishi bilan psixika 
faoliyatining takomillashishidir. Psixik tarakqiyot bolaning insoniyat tarixi 
davomida tuplangan bilim va tajribalarni uzlashtirishi xamda shaxs sifatida 
shakllanib borishi jarayonidan iborat.
Yosh-individ psixik taraqqiyotining aniq vaqt chegarasiga ega bulgan 
bosqichi. Psixik taraqqiyotning xar bir bosqichida individda muayyan fiziologik va 
psixologik uzgarishlar kuzatiladi. Odatda psixologiyada xronologik va psixologik 
yosh ajratiladi. Xronologik yosh inson tugilgandan boshlab necha yosh 
yashaganini ifodalaydi. 
Psixologik yosh esa inson psixik rivojlanish darajasini aks ettirib, kupincha 
akliy yosh deb ataladi. Akliy yosh turli yoshdagi odamlar uchun muljallangan 
maxsus test topshiriklari orkali aniklanadi. Akliy yoshning xronologik yoshga 
nisbati bola psixik taraqqiyotining uziga xos kupsatkichi-intellektual rivojlanish 
koeffitsientini xosil qiladi, bu koeffitsient ingliz tilidan 10 xarflari orkali belgila-
nadi