27
(1- илова)
Д.Б. Эльконин буйича ёшни даврлаштириш
Еш даври
Еш чегаралари
Етакчи фаолият тури
Гўдаклик
Илкболалик
Кичик ва ўрта мактаб-
гача ёш даврй
Катта мактабгача ёш
даври
Кичик мактаб ёш даври
Ўсмирлик ёш даври
Илк ўспиринлик даври
0-1 ёш
1-3 ёш
3-5 ёш
5-7 ёш
7-11 ёшгача
11-15 ёш
15 -18 ёш
Бевосита эмоционал
мулоқат
Предметли фаолият
Ўйин фаолияти
Ролли-сюжетли
ўйинлар
Ўқиш фаолияти
Мулоқот
Ўқув - касбий
фаолият
28
2-илова
Табиий
мухит
Ижтимотй
мухит
Ўсмир
фаолияти
Ўсмир шахси
ИНДИВИДУАЛ
ПСИХОЛОГИК
ЖИҲАТИ
ПСИХИК
ХОЛАТЛАРИ
ПСИХИК
ХУСУСИЯТЛАРИ
ПСИХИК
ЖАРАЁНЛАРИ
ДУНЁҚАРАШ
ЖИҲАТИ
ИЖТИМОИЙ
психологик
ЖИҲАТИ
ижтимоии
ПОЗИЦИЯЛАРИ
ижтимоии
РОЛЛАРИ
БОШҚА
ОДАМЛАРГА
МУНОСАБАТИ
МАЬНАВИИ
ҚИЁФАСИ
АХЛОҚИЙ
ҚИЕФА
ДУНЕҚАРАШИ
ПСИХИК
ЯНГИЛАНИШЛАР
ижтимоии
УСТАНОВКАЛАРИ
29
Хулоса
Биламизки инсон ва хайвон доимий ривожланиш холатида бўлади.
Бироқ хайвонот дунёсидаги ва инсониятда бўладиган ривожланиш
жараёни ўз характери ва мазмуни жихатидан бир-биридан тубдан фарқ
қилади. Инсон психик функцияларнинг ривожланиш мохияти шундаки,
улар боланинг ижтимоий-тарихий тажриси ўзлаштириш жараёнида
ривожланади. Бола инсонлар орасида,инсоний предметлар хамда
муносабатлар дунёсида оламга келади ва ривожланади. Онтогенезда
психик тараққиёт жараёнининг қонуниятлари,унинг омиллари
хамдахаракатлантирувчи кучлари хақидаги билимларсиз инсонни
тарбиялаш ишини хам амлга ошириб бўлмайди. Боланинг ривожланиши
мураккаб диалектик жараёндир. У тараққиётнинг турли ёш даврларида
ўзининг сифат хусусиятларига эга бўлади.
Бу хақида турли олимлар турлича ёндашган. Инсон умрининг барча ёш
даврларда ёшларни хар хил тарифлашган ва психологик хусусиятларни
турлича изохлашган. Бола туғилганидан кейин балки туғилмасдан олдин
бир неча босқичда ривожланади. Яьни хар бир давр она қорнида
ривожланиш 38 хафта давом этади ва 3 босқичда 1) зигота 2)эмбрион
3)хомила босқичида.
Онтогенез биламизки шахсий ривожланиш. Буни кўплаб олимлар,
биологлар турли назариялар билан исботлашга уринди. Қайсидир олимда
бор давр бошқасида йўқ эди.Солиштирсак Д.В Элконин ва Э.Ғ.Қозиев
нинг даврлаштиришда деярли фарқ йўқ. Аммо хар қандай назария ёки
таснифлар қандай ёндашилгандан қатьий назар инсон камолотини тўла
ифодалаб беришга ожизлик қилади. Кўп назариялар инсоннинг шахс
сифатида шакилланиши босқичлари хақида кўпроқ маьлумот беради.
Хулоса қилиб айтганда ёшлик, етуклик,қарилик даврларининг
хусусиятлари, қонунятлари тўғрисида назарий ва амалий маьлумотлар
етишмайди. Хозирги кунда баьзи ёш даврлари ўзини оқламаяпти.
Акселерация натижасида бир ёш даври иккинчи ёш хусусиятларини рад
этмоқда.
Хозирги кунда инсонлар устида тажриба қилиниб, янги ёш даврлари
классификатсиясини тузсак бўлади.Фикримча, қанчалик рақобат кучли
бўлиб, назариялар ўрганилса янги ўзгаришлар, қонуниятлар пайдо
бўлади,албатта.
30
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Амонашвили Ш.А. Обучение. Оценка. Отметка. - М., 1980.
2. Ананьев Б.Г. Избранные психологические труды. .1980.
3. Бернс Р.В. Развитие Я — концепции и воспитание.
4. Братусь Б.С. Психологические аспекты нравственного
развития личности. - М., 1977.
5. Выготский JI.C. Педагогическая психология.1991.
6. Davletshin M.G. va boshqalar.
≪
Yosh davrlar va va pedagogik
psixologiya
≫
. 2009.
7. Davletshin M.G. Zamonaviy maktab o‘qituvchisining psixologiyasi.
≪
Pedagogika va psixologiya
≫
(ilmiy ommabop seriya).- Т., Nizomiy nomidagi
TDPU, 1999/1.
Интернет сайтлари
1.cspi.uz
2.ziyo.net
3.kutubxona.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |