Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

2. Бозор иқтисодиётининг афзалликлари ва зиддиятлари
Бозор иқтисодиётининг самарали, ҳалқчил ва барқарор иқтисодий тизим сифатида
амал қилиши ва ривожланиши унинг афзалликлари билан боғлиқдир. Бозор иқтисодиётининг
афзалликларини қуйидаги жиҳатлар орқали ифодалаш мумкин:
1)
ресурсларни тақсимлашнинг самарадорлиги.
Бозор тизими ресурсларни
самарали тақсимлашга ёрдам беради. Бунинг мазмуни шуки, рақобатли бозор тизими
ресурсларни Жамиятга энг зарур бўлган товарлар ва хизматлар ишлаб чиқаришга
йўналтиради. У ишлаб чиқариш учун ресурсларни уйғунлаштиришнинг анча самарали
усулларини ва ишлаб чиқаришга янги, анча самарали технологияни қўллашни тақозо зтади.
Қисқаси, бозор тизими шахсий манфаатни шундай тартибда бошқарадики, у Жамият учун
мавжуд ресурслардан зарур товарларни талаб даражасидаги миқдорда ишлаб
чиқаришни таъминлайди;
2) эркинлик.
Бозор иқтисодиёти тизимининг муҳим афзалликларидан бири шундаки, у
шахсий эркинлик ролига устиворлик беради. Кўплаб айрим шахслар ва корхоналар
иқтисодий фаолиятини уйғунлаштириш ташкил қилишнинг асосий муаммоларидан
биридир. Бундай уйғунлаштиришни амалга оширишнинг икки усули мавжуд. Бири -
марказдан бошқариш ва мажбур қилиш тадбирларини қўллаш; иккинчиси - бозор тизими
воситаси орқали ихтиёрий х,амкорлик. Фақат бозор тизимигина иқтисодий фаолиятни
мажбур килмасдан уйғунлаштиришга лаёқатлидир. Бозор иқтисодиёти тадбиркорлик ва
танлаш эркинлигини намойиш қилади, хусусан шу асосда у муваффақиятга эришади.
3) ҳаракатчанлик.
Бозор иқтисодиётининг яна бир афзаллиги шундаки, бунда ҳар бир шахс,
корхона, фирма ва корпорациялар тинимсиз ҳаракатда ва изланишда бўлади. Чунки
хўжасизлик, сусткашлик, беғамлик ҳар қандай хужалик тизимини хонавайрон қилишга олиб
келади. Жисмоний ва юридик шахслар рақобатга бардош бериш, доимий равишда фойда
олишни таъминлаш учун курашади. Натижада бозор иқтисодиёти миллион-миллион
кишиларни ҳаракатга солади, уларни боқимандалик кайфиятидан қутқаради.
Бозор иқтисодиётнинг юқорида кўриб чиқилган асосий афзалликлари билан бир
қаторда бошқа кўплаб