Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

AQShlik sotsiolog T.Parsons: «Stratifikatsiya - ijtimoiy tizim tarkibiy 
ziddiyatini asosiy yuzaga keltiruvchisi» deb, uni rivojlantirdi
. 
G’arb mamlakatlari sotsiologlari jamiyatni «yuqori», «o’rta», «quyi» sinf va 
qatlamlardan iborat deb talqin qilishadi. Masalan, G’arbiy Germaniyalik sotsiolog 
R.Darendorf jamiyatni boshqaruvchi va boshqariluvchilar toifasiga bo’ladi. 
O’z 
navbatida boshqaruvchilar toifasi 2 guruhdan: a) mulkdor boshqaruvchilar va b) 
mulkdor bo’lmagan boshqaruvchilar - ma`muriy byurokrat menedjerlardan
iborat, deydi
. Boshqariluvchilar toifasi ham 2 ga: yuqori - «ishchi aristokratiyasi» 
va quyi - malakasi past darajada 
bo’lgan ishchilardan iborat bo’lib, boshqaruvchilar 
va ishchi aristokratiyasining qo’shilishidan shakllanmoqda, deb fikr bildiradi. 
Jamiyat ijtimoiy tarkibi turli ijtimoiy birliklar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni 
ham ifodalaydi. Masalan: 
- ijtimoiy-sinfiy, guruhlararo (sinflar, ijtimoiy tabaqalar, qatlamalar); 
- ijtimoiy-demografik (yoshlar, o’rta yoshlar, xalqlar);
- ijtimoiy-professional (kasb-korga qarab o’qituvchilar, injener, tibbiyot xodimlari 
va h.k.); 
- ijtimoiy-hududiy (mintaqa, shahar, qishloq, tuman, mahalla, aholisi). 
Ijtimoiy o’zgaruvchanlik tushunchasi
: Ijtimoiy o’zgaruvchanlik sotsiologik 
tushuncha bo’lib, demografik va ijtimoiy faoliyatlarda qo’llaniladi. Shaxsning bir 
sinfdan ikkinchi bir sinfga, bir ijtimoiy guruhdan ikkinchi bir ijtimoiy guruhga o’tishi, 
jamiyat ijtimoiy tarkibida tutgan o’rnini, o’zgarishini bildiradi. 
Shaxs misolida
go’dak bola, o’smir, yoshlik, o’rta yoshlik, qarilik. Ma`lumot 
oladi, hunar o’rganadi, kasb egallaydi. Uning jamiyatda tutgan o’rni o’zgarib boradi. 
O’quvchi edi, ishchi bo’ldi, yo student bo’ldi, nafaqaxo’r va boshqa. 
Jamiyat misolida
. Jamiyat asosini tashkil etgan insonlar hayotida ijtimoiy 
o’zgaruvchanlik jarayoni sodir bo’ladi. Sinflar paydo bo’lishida, sinflarning bir 
ko’rinishdan ikkinchi bir ko’rinishga o’tishida, jamiyat sinfiy strukturasida, undagi 
ishlab chiqarish kuchlari joylashishida, taraqqiyotida, fan, texnika, madaniyat, sa`nat 
taraqqiyotida o’z aksini topadi. Masalan, qul, krestiyan, ishchi, sovxozchi, pomeshchik, 
kapitalist, fermer. 
Ijtimoiy o’zgaruvchanlik turli ko’rinishlarda sodir bo’ladi yoki