Adabiyotshunoslik asoslar

Qofiya so`zi arabcha bo`lib, «kafo» - biror narsa ichidan borish, 
tuzilish ma’nosini beradi. Qofiya ayrim tovush yoki tovushlar 
kompleksining takrori bo`lib, band hosil qiladi. Qofiya she’rni esda saqlashni 
osonlashtiradi. Qofiyada ohangdosh so`z misra oxiriga chiqariladi. Bu 
inversiyani keltirib chiqaradi. Qofiyaning intonatsion-stilistik funktsiyasi 
shundan kelib chiqadi. CHunki ajratib ta’kidlangan so`zga urg`u tuShadi, unga 
e’tibor kuchayadi. 
Qofiya bir xil pozitsiyada kelgan so`z yoki tovushlarning ohangdosh 
ligiga asoslanadi. Mumtoz adabiyotda qofiyaning tovush jihatdan bir xil bo`lishi 
etarli emas, deb hisoblangan. Qofiya bo`lishi uchun hatto harflar ham bir xil bo`lishi 
talab etilgan. Qofiyaning keyingi taraqqiyoti natijasida bu talab o`z ahamiyatini 
yo`qotdi. SHunga qaramay, qofiyaning ikki turi haqida gapirish mumkin: 
1.Grafik - yozish uchun qofiya. Qofiyalangan so`zlardagi tovushlarning
to`la muvofiq bo`lishiga asoslanadi: 
Daraxt
paxta
anor
dog` 
Karaxt
taxta
kanor
bog` 
2.Akustik - eshitish uchun qofiya. Bu qofiya yozuvda harflarning
muvofiqligiga emas, talaffuzdagi ohangdoshligiga asoslanadi.
Qofiyalashda shoir ataylab talaffuzni ko`zda tutadi. 
Paxta 
daraxt
dog`
sistema 
Vaqtda
har vaqt 
dor
epidemiya 
Asriy tut daraxti, 
Ayniqsa ellar vaqti. 
Akustik qofiya poeziyaning keyingi taraqqiyoti natijasida paydo bo`lgan 
bo`lib, qofiya taraqqiyotining kelajagi shu bilan bog`liqdir. 

---

Grafik qofiya: 
Qor. Sovuq. Bo`ronning o`chmagan uni. 
Ayozning zabtidan qaltirar daraxt. 
Ho`mraygan Shamolning muzlagan tuni, 
Sovuqda daryolar, o`rmonlar karaxt.