Н. А. Самиғов, Ф. Д. Жўраева, Сайдуллаев А. Б

Оқ ва рангли портландцементлар. 
Оқ цемент клинкери тоза оҳактош 
ва оқ созтупроқ асосида олинади. Улар таркибида темир ва марганец 
оксидлари ва шу каби қўшимчалар бўлмаслиги керак, акс ҳолда цемент 
нохуш рангларда бўлиши мумкин. 
Хомашё газ ёқилғисида куйдирилиб, ҳосил бўлган клинкерни чинни ёки 
ранги чиқмайдиган металлардан тайёрланган шарчалар ёрдамида майдалаб 
кукун ҳолатига келтирилади. Оқ цемент 400 ва 500 маркаларда ишлаб 
чиқарилади. 
Талабга кўра оппоқлик коэффициенти (абсолют шкала воситасида, %) 
нурни қайтариш коэффиценти ёрдамида аниқланади. Бунга кўра 
коэффициент оқ цемент 1 нави 80% дан, 2 нави 75% ва 3 нави 68% дан кўп 
бўлиши керак. 

---

198 
ЎУМ 2020 йил “Қурилиш материаллари ва буюмлари” Н.А.Самиғов, Ф.Д.Жураева, Сайдуллаев А.Б. 
Рангли цементлар оқ цементга ишқор муҳитига чидамли пигментлар 
(охра, темир сурики ва ш.к.) аралаштириб олинади. Оқ ва рангли цементлар 
безак қурилиш қоришмалари, зинапоялар, бордюр тошлари, пиёда йўллари, 
архитектура қисмлари олишда ишлатилади. 
Тампонаж портландцемент
-клинкер, гипс ва турли қўшимчалар 
асосида олинади ва асосан нефт ва газ бурғулаш ишларида ишлатилади. 
Цемент совуқ (22±2
0
С) ва иссиқ (75±3
0
С) бурғулашда синовдан ўтказилади. 
Тампонаж цемент оғирлаштирилган, қумли, тузли шароитда чидайдиган ва 
гигроскоплиги камайтирилган турларга бўлинади. Унга қўйилган асосий 
талаб 4х4х16 см тўсинчаларнинг (С

Ц=0,5) эгилишдаги мустаҳкамлик 
чегарасидир. 
Гилтупроқли цемент
клинкери оҳактош ва бокситлар асосида олинади. 
Цемент сифатига калций алюмосиликатлари (геленит) СаО·Al
2
O
3
·SiO
2
таъсир кўрсатади. Бир калцийли алюминат СаО·Al
2
O
3
гилтупроқли цементни 
тез қотишини белгилайди. Цемент таркибида СаО·2Al
2
O
3
ҳам қисман 
бўлиши мумкин. Цемент муҳит ҳарорати 25
0
С гача бўлганда юқори 
мустаҳкамликка эришади. Бу шароитда гилтупроқли цемент оддий цемент 28 
сут. эришган мустаҳкамликка 3 сутка давомида эришади; у 400, 500, 600 
маркаларда ишлаб чиқарилади. Унинг қотиш бошланиши 30 мин кейин, 
охири эса 12 соат бўлади. Цемент таркибида калций ишқори ва уч калцийли 
алюминатнинг бўлмаслиги унинг коррозиянинг биринчи ва иккинчи 
турларига чидамлилигини таъминлайди. Аммо гилтупроқли цемент 
кислоталар ва ишқорларга чидамсиз бўлгани учун оддий цемент ва оҳак 
билан аралаштириб ишлатиб бўлмайди. 
Бу цемент қимматбаҳолигини ҳисобга олиб фақат махсус жойларда, тез 
қотиш зарурати бўлганда ва юқори ҳароратга чидамли қоришмалар ва 
бетонлар олишда ишлатилади.