1 mavzu: Psixologiyaning predmeti


Diqqatning fiziologik asoslari



Download 0,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet54/151
Sana29.01.2021
Hajmi0,82 Mb.
#57570
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   151
Bog'liq
umumiy psixologiya

2. Diqqatning fiziologik asoslari 

      Diqqat  ma`lum  nerv  markazlarining  qo`zg`alishi  va  miyadagi  boshqa  nerv  markazlarining 

tormozlanishi bilan bog`liqdir, bu esa ob`ekt uchun ahamiyatli bo`lgan qo`zg`atuvchilarni ajratishni, ya`ni 

psixik faoliyatning yo`naltirilishini ta`minlaydi. Har qanday yangidan yuzaga kelgan qo`zg`atuvchi, agar 

u  etarli  darajada  intensiv  kuchlanishga  ega  bo`lsa  tegishli  qo`zg`alish  jarayonini  yuzaga  keltiradi,  bu 

refleks  I.P.Pavlov  aytganidek  “bu  nima”  degan  refleks  bilan  ifodalanadi.  Bu  sodda  turdagi  diqqatning 

fiziologik asosidir. 

Diqqat  assotsiatsiya  yo`li  bilan  eslash  va  uning  yangilik  bilan  farq  qilmaydigan,  lekin  u  ob`ekt 

favg`ulodda  alohida  ahamiyat  kasb  etgan  ob`ektlarni  idrok  qilish  bilan  bog`liq  bo`lishi  mumkin. 

I.P.Pavlov  tomonidan  kashf  etilgan  nerv  jarayonlarining  induktsiya  qonuni  diqqatning  fiziologik 

asoslarini tushunib olish uchun ahamiyatga egadir. Mana shu qonunga muvofiq, bosh miya po`stining bir 

joyida  maydonga  kelgan  qo`zg`alish  jarayonlari  bosh  miya  po`stining  boshqa  joylarida  tormozlanish 

jarayonlarini  yuzaga  keltiradi.  Bosh  miya  po`stining  ayrim  bir  joyida  yuzaga  kelgan  tormozlanish 

jarayoni  bosh  miya  pustining  boshqa  joylarida  kuchli  qo`zg`alish  jarayonlarini  paydo  bo`lishiga  olib 

keladi. Ayni shu paytning har bir onida miya po`stida ko`zgalish jarayoni uchun optimal, ya`ni nihoyatda 

qulaylik bilan harakatlanuvchi biror bir kuchli qo`zg`alish manbai mavjud bo`ladi. “Agar bosh suyagiga 

qarash imkoni bo`lganda, degan edi I.P.Pavlov, uning ichidagi miya ko`rinadigan bo`lsa, agar miya yarim 

sharlarida  optimal  kuchli  qo`zg`alish  uchun  eng  yaxshi  sharoit  tug`ilgan  nuqtasi  miltillab  ko`rinadigan 

bo`lsa,  yangi  sog`lom  bir  narsani  o`ylab  turgan  odamning  miyasiga  qaraganimizda  uni  miyasini  katta 

yarim sharlarida juda g`alati jimjimador shaklli, surati va hajmi har damda bir o`zgarib, turlanib, jimir - 




jimir qilib turgan yorug` narsani u yoqdan bu yoqqa yugurib qimirlab turganini va miya yarim sharining 

bu yorug` narsa atrofidagi boshqa erlarni bir muncha xira tortib turganini ko`rardik”. 

      A.A.Uxtomskiy  tomonidan  ilgari  surilgan  dominantlik  tamoyili  ham  diqqatning  fiziologik  asoslarini 

aniqlash uchun katta ahamiyatga ega. Dominantlik tamoyiliga muvofiq miyada qo`zg`alishning har doim 

ustun  turadigan  hukmron  o`chog`i  mavjud  bo`ladi,  bu  hukmron  qo`zg`alish  o`chog`i  aynan  shu  damda 

miyaga  ta`sir  qilib,  unda  yuzaga  kelayotgan  hamma  qo`zg`alishlarni  qandaydir  ravishda  o`ziga  tortib 

oladi va buning natijasida boshqa qo`zg`alishlarga nisbatan uning hukmronligi yanada oshib boradi. Nerv 

tizimi  faoliyatining  tabiati  qo`zg`alishning  hukmron  bo`lishi  yoki  dominantning  mavjudligi  bilan 

asoslanadi. 

Bu  hol  psixologik  jihatdan  biror  qo`zg`atuvchilarga  diqqatning  qaratilishi  va  ayni  chog`da  ta`sir  qilib 

turgan  boshqa  qo`zg`atuvchilardan  diqqatning  chalg`ishida  ifodalanadi.  Jiddiy  diqqat,  odatda  o`ziga 

xarakterli  bo`lgan  tashqi  ifodalari  bilan  bog`liq  bo`ladi.  Narsani  yaxshilab  idrok  qilishga  qaratilgan 

harakatlar bilan (tiqilib qarash bilan eshitish) ortiqcha harakatlarni to`xtatish, nafas olishni sekinlashtirish, 

diqqat uchun xos bo`lgan yuz harakatlari bilan bog`liq bo`ladi. 




Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish