7mavzu. Madaniyat sohasidagi globallashuvning mohiyati. Reja: Madaniyat sohasidagi globallashuv jarayonlarining mazmun-mohiyati. «Ommaviy madaniyat»



Download 266,91 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/5
Sana28.05.2020
Hajmi266,91 Kb.
#57210
1   2   3   4   5
Bog'liq
1.Madaniyat sohasidagi globallashuvning mohiyati.

hozirgi daqiqalardagi ehtiyojini 

qondiradi, har qanday yangi voqea va hodisalarga xozirjavob bo‗ladi. Ma‘lum vaqt o‗tgach, ular 

o‗z  dolzarbligini  yo‗qotadi,  eskiradi  va  modadan  qoladi.  YUksak  darajadagi    asarlar  va  xalq 

madaniyati bunday qismatga uchramaydi.    

1917 yili bolsheviklar hukumatga kelgach, avvalo ular madaniyatni isloh qila  

boshladilar. Badiiy   ijod ahlidan proletarlashtirilgan xalqqa  asarlar yaratishni talab etdilar. Ular 

shunday  shiorni  olg‗a  surdilar:  ―San‘at  xalqqa  tushunarli  bo‗lishi  lozim‖.  Bolsheviklar  bu 

shiorni nemis  marksisti Roza  Lyuksemburgga tegishli,  deb e‘lon  qildilar.  Keyinchalik u aslida 

bunday demaganligi ma‘lum bo‗ldi. U shunday degan ekan: ―San‘atni xalq tushunishi lozim!‖ 

Birinchi shiorda yuksak madaniyatni ongi jo‗n xaloyiq, olomon darajasigacha tushirish nazarda 

tutilgan.  Ikkinchisida  xalqni  jahon  madaniyati  darajasiga  ko‗tarish  uchun  o‗qishga  va 

takomillashishga chaqiradi.  

Endi ommaviy madaniyatning mashhurlik va hammaboplik sababini aniqlashga urinib  

ko‗ramiz. Aholi bilan ularga tushunarli bo‗lgan o‗rtacha tilda muloqot va munosabat qilinishi 

ommaviy madaniyat usullarining muhim jihati hisoblanadi, bundan tashqari, boshqa kishi ongiga 

bevosita bog‗liq jihatlari ham bor. Masalan, individning ijtimoiy voqea va jarayonlarda ma‘naviy 

va  intellektual  ishtirok  etishni  hoxlamasligi.  Boshqacha  aytganda,  ko‗pchilik  jamiyat 

a‘zolarining  ongi  passivligi.  Bunga  yoshlarning  ma‘lum  qismida  madaniyat  mahsulotlariga, 

jumladan, ―ommaviy madaniyat‖ga so‗nggi standart deb qarash istagidir. Axborot  texnologiya 

vositalarining kuchayib ketganligi bois bo‗sh, o‗ta sayoz madaniyat mahsulotlari ham bozorga 

chiqarilmoqdaki,  ularning  ko‗pchiligi  ma‘naviyatni  yuksaltirish  maqsadida  emas,  balki  tijorat 

maqsadida tarqatilmoqda.  

Natijada  an‘anaviy  madaniyat  makonida  mumtoz  xalq  ijodiyoti  yonida  aholi  ongini  bilim  va 

tafakkurini  o‗tmaslashtiradigan    ijod  mahsullari  ham  ko‗payib  bormoqda.  Bu  borada 

mamlakatimizda bir qator tashkiliy-ma‘rifiy, ma‘naviy va moddiy choralar ko‗rilmoqda, albatta, 

lekin  bunday  mahsulotlar  hayotimizga  selday  kirib  kelishi  hamon  to‗xtamayotir.  Bu  esa 

mutasaddi madaniy va ilmiy jamoatchilik oldiga muhim vazifalar qo‗yadi.  

XX asrning 80-yillar ikkinchi yarmida sobiq sho‗rolar mamlakatida boshlangan  

istiqlolga  intilish  harakatlari  sho‗rolar  davridagi  mudroqlikka  chek  qo‗ydi.  Kommunistik 

senzura  hamma  vaqt  yoqtirmay  tanqid  qilib  kelgan  ―ommaviy  madaniyat‖  ommaviy  axborot 

vositasida hayotimizga faol kirib keldi hamda aholi o‗rtasida yashindek yoyila bordi. Bunga katta 

yoshdagilarning  ma‘lum  darajada  qarshilik ko‗rsatgani,  qabul  qilolmagani, an‘anaviy  madaniy 

qadriyatlar  ular  ongu-shuuriga  ancha  chuqur  o‗rnashgani  ko‗zga  tashlanib  turdi.  Lekin 

yoshlarning  katta  qismi,  ayniqsa,  talaba  yoshlar  sho‗ro  davri  madaniy  qadriyatlariga  tanqidiy 

ko‗z bilan qaradilar. YAngi zamon ―ommaviy madaniyat‖ mahsulotlarining kutilgan xaridoriga 

aylandilar.  Ular  uchun  bu  mahsulotlarning  o‗zimizniki  yoki  xorijniki  ekanligi  unchalik  ham 

ahamiyatli emas edi va hamon shu jarayon davom etmoqda. ―Jahon to‗ri‖ deb nom olgan internet 

tizimi orqali ―ommaviy madaniyat‖ mahsulotlari hech qanday to‗siqsiz mamlakatimizga kirib 

kelmoqda va ayniqsa, yoshlar o‗rtasida keng tarqalmoqda.  

 

Ma‘lumki,   o‗smirlar,   yoshlar,   talabalar   yangilikka   intiluvchan, 



 

tengqurlariga  

havasmand, modaparast, xorij standartlarini oson qabul qilishga ruju qo‗ygan bo‗ladi. Ulardagi 

ana shu ijtimoiy-psixologik holat kirib kelayotgan shubhali qadriyatlarga tanqidiy yondashuvni 




cheklab  qo‗ymoqda.  Maqbul  yoki  nomaqbulligi  haqida  muayyan  fikr-mulohazasi  bo‗lmagan 

yoshlar  hayotimizga,  milliy  mintalitetimizga  mos  kelmaydigan  mafkuraviy  mahsulotlarni 

matbuot  orqali  qabul  qilishga  oshiqmoqda.  ―Ommaviy  madaniyat‖  tashqi  ko‗rinishi,  oson 

o‗zlashtirilishi bilan ularni qiziqtirmoqda. Turfa g‗oya va ramzlar zamonaviy modalar ommaviy 

madaniyat mahsulotlari yoshlardan chuqur fikr-mulohaza yuritishni talab etmaydi, har xil hayot 

tashvishlaridan, turmush  muammolaridan  ―xalos‖  etadi, jasadni  va ruhni  dam  oldirish, ularni 

o‗qishga,  bilim  olishga  emas,  balki  o‗ynab-quvnab,  ―yashab  olish‖ga  chaqiradi.  Aslida 

―ommaviy  madaniyat‖ning,  uni  tarqatayotganlarning  ham  asl  maqsadlari  shundan  iborat. 

Mamlakatimiz aholisining  qariyb 60  foizini  yoshlar tashkil  etishini va  ―ommaviy  madaniyat‖ 

mualliflari  aynan  ana  shu  auditoriyani  nazarda  tutayotganini  e‘tiborga  olsak,  vazifalarimiz 

mas‘uliyati aniq ayon bo‗ladi.   

Yoshlarning badiiy ehtiyojlarini qondirish, ular o‗rtasida ―ommaviy madaniyat‖  

mahsulotlarining  tarqalmasligi  uchun  muayyan  ishlar  amalga  oshirilayotir,  albatta  ularning 

san‘atga,  adabiyotga  va  boshqa  ma‘naviy  mahsulotlarga  bo‗lgan  ehtiyojlarini  o‗rganib  borish 

hozir izchil olib borilmoqda.   

Oliy o‗quv yurtida o‗qish davrida talabalarning san‘atga bo‗lgan ehtiyojlarida muayyan  

o‗zgarishlar yuz beradi. Masalan, o‗tkazilgan so‗rovlardan ma‘lumki, birinchi kursdagilarning 

katta  qismi  san‘atni  o‗z  dunyoqarashlarini  kengaytirish,  tasavvurlarini  boyitish  vositasi  deb 

bilishadi, undan zavqlanish, rohatlanish, vaqtni mazmunli o‗tkazish kabi xususiyatlariga ikkinchi 

darajali deb qarashadi.  

Bitiruvchilarda esa aksincha, san‘atni kundalik tashvishlardan xalos etish vositasi deb  

qarash  eng  yuqori ball,  ya‘ni 53,5  foiz  ovoz oldi,  ya‘ni  so‗rovda  qatnashgan  bitiruvchilarning 

shunchasi san‘atga shunday vosita deb qarar ekan. Ularning orasida san‘atga estetik zavq berish 

manbasi deb  qarovchilar  ham  oz  emasligi  ma‘lum  bo‗ldi. Birinchi kurslarga  nisbatan  san‘atni 

ijodga rag‗batlantiruvchi  vosita  deb qarovchilar 7,7%, qadriyatlarni  shakllantirish  vositasi  deb 

qarovchilar esa 5,2% kam ekan.  

―Ommaviy madaniyat‖ning hayotimizga bostirib kelishida dastlab ommaviy axborot  

vositalari asosiy rolni o‗ynadi. Bugunga  kelib esa, reklama uning ajralmas yo‗ldoshiga aylanib 

qoldi. Bozor qonuniyatlari ―ommaviy madaniyat‖ mahsulotlarini keng  tarqatishdan manfaatdor 

bo‗lib  maydonga  chiqmoqda. Zamonaviy audio-videotexnikalar,  ovoz  yozish va kuchaytirgich 

asboblarining  yuzlab  turlari  ―ommaviy  madaniyat‖  mahsulotlari  reklamasi  bilan  kun 

ko‗rmoqdalar.  U  sanoat  asosiga  ko‗chirilgach,  o‗rtacha,  bo‗sh  ―ommaviy  madaniyat‖ 

mahsulotlarini  ko‗paytirish  va  sotish  bo‗yicha  qudratli  tizim  yaratildi.  Istagan  do‗kondan 

dunyoning  har  qanday  xonanda  yoki  sozandasi  ijro  etgan  qo‗shiq,  klip    audiovideotasmasini 

topish  mumkin.  San‘atga,  ―ommaviy  madaniyat‖ga  mas‘uliyatsizlik  bilan  munosabatda 

bo‗ladigan, engil-elpi ijod bilan elga tanilgan san‘atkorlar armiyasi paydo bo‗ldi. O‗zlari shoir, 

o‗zlari  kompozitor  bo‗lgan,  musiqiy  maxsus  bilimi  bo‗lmagan  juda  ko‗plab  guruhlar  paydo 

bo‗ldi    va  ular  o‗z  mahsulotlarini  istagancha  reklama  qilmoqdalar.  YOshlar  esa  ana  shunday 

siyqasi  chiqqan,  lekin  ma‘lum  ma‘noda ―o‗z auditoriyasini  topgan‖,  ―san‘atkor‖lar armiyasi 

bilan yuzma-yuz turibdilar. Reklama – yaratuvchi kuch emas, balki u ommaviy psixologiyani aks 

ettiruvchidir.   

Ba‘zan kliplarda chiroyli qizlar va yigitlar nima deyotganligini o‗zlari ham  

tushunishmaydi.  Kuchli  musiqa  sadosi  ostida  nimalardir  deyishadi,  mashinalarga  o‗tirib 

qaerlargadir  borishadi.  ―Ommaviy  madaniyat‖  mahsuli  bo‗lgan  bunday  ―asarlar‖  millat 

mentalitetini  pasaytirishga  xizmat  qilayotgani  sir  emas.  Reklama  nima  deydi?  Birorta  shirin 

ichimlikni iste‘mol qilib cheksiz rohat va farog‗at olish mumkin. Biror  narsaga erishish uchun 

jon kuydirish, ter to‗kib, mehnat qilish shart emas, ichimlikni  sotib olish kerak va uni iste‘mol 

qilish  kerak.  Yoki  yozib  olingan    fonogrammaga  mos  qilib,  labni  qimirlatib  turaverish  kerak, 

tamom vassalom. Endi o‗sib, jamiyatga  kirib kelayotgan yoshlarga, o‗smirlarga ham OAVlar 

shunday ta‘lim bermoqdalar va u qay bir darajada o‗z xaridorini topmoqda hamda ongiga ta‘sir 

etmoqda.  Demak,  ―ommaviy  madaniyat‖ning  ana  shunday  siyqalanib,  jo‗nlashib  borishi 

hammamizni ogohlikka chorlashi lozim.   




―Ommaviy  madaniyat‖ o‗z g‗irdobiga  yoshlarni  tartib olmasdan  oldin, ularni milliy urf- 

odatlar, tarixiy qadriyatlarimiz ruhida tarbiya ishlarni  jadallashtirishimiz lozim.  

Tarbiya – jamiyatning bosh vazifasi. SHuning uchun bu masalani bir-ikki tizim  

zimmasiga  yuklab  qo‗yish  bilangina  hal  etib  bo‗lmaydi.  Birinchidan,  tarbiya  –  ona  qornida 

homilani  parvarish  qilishdan  boshlanib,  inson  umrining  so‗nggi  daqiqasigacha  izchil  davom 

etadigan umrlik vazifa. Ikkinchidan, kishilik hayoti shunday murakkab jarayonki, tarbiya bilan 

amalda  juda  ko‗p  sohalar  shug‗ullanadi.  Uchinchidan,  ulardan  bitrortasini  chetlab  o‗tish  yo 

ikkinchi  darajali  deb  hisoblash  kemtiklikka  sabab  bo‗ladi,  mukammal  insonni  tarbiyalash 

orzugina bo‗lib qoladi.  

  

 



Download 266,91 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish