Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги якубов Кутфидин Аслиевич, Мирзаев Абдиалим Боймуродович,Бўриев

 
Реакция камераси.
Реакция камерасида, парчалар ҳосил бўлиш жараёни 
ўтади. Реакцияни ишлатишда, сув харакати камерани бош қисмида 0,2-0,3м/c 
гача сақланиш зарур. Сув харорати пасайиши коагуляция жараёнини 
тўғриўтказилишида таъсир қилади. Парчалар ҳосил бўлиш шартлари – сув 
юмшоқ бўлганда пН=5÷6 қаттиқ ва лойқали сувлар учун пН=6,5÷7,5. Дастлабки 
сувни хлорлаш коагулянт миқдорини 20-50% га камайтиради. Реакция 
камераси ва аралаштиргичлар камида йил давомида 1 марта тозаланади ва 5 % 
темир купороси билан ювилади. Сўнгра 25% хлор эритмаси билан 
зарарсизлантирилади. 
Тиндиргичлар. 
Тик ва ётиқ тиндиргичларни ишлатишда чўкиндини 
тўпланиши устида назорат қилиб туриш ва камида уч ойда бир марта сувни 
тиндиргичда тенг тарқатилишини ҳамда тарновлар ва нов ҳолатини текшириб 
туриш зарур. Йиғилган лойихаларни тиндиргичдан чиқариш камида йилида бир 
марта, одатда кўп сувли даври олдида амалга оширилади.
 

---

100 
 
Сизгичлар. 
Ишлатиладиган қоидалар ва режа бўйича сизгич ишлатилади. 
Сизгични кузатиш,тозалаш ва камайган қумни тўлдириб бориш ишлари 
бажарилади. Таъмирлашдан кейин сизгич қуйидагича ишга туширилади: сизгич 
аста-секин зовур тизими орқали тиниқ сув билан тўлдирилиб қум бўшлиқлари 
орасидан ҳаво ўтказилади. Шу билан бирга қумни ётиқ ҳолати сақланиши 
керак.Сизгичдаги сувнинг сатҳи қумдан 200÷300мм кўтарилгандан сўнг, 
пастдан сув бериш тўхтатилиб, юқоридан ёнбошдаги чўнтак орқали сизгич 
тўлганча қадар сув берилади.Сув ҳисобий сатҳга етгандан кейин 20-30 дақиқа 
сақлаб сўнгра ювиб канализацияга юборилади. Сўнгра сизгич хлорли сув 
ёрдамида (фаол хлор миқдори 20-50мг) зарарсизлантирилади. Хлор билан 
сувни бўлиш вақти 24 соат.Ювинди сувдаги қолдиқ хлор миқдори 0,3÷0,5 мг/л 
дан кам бўлмаслиги керак.Сизгични ишга солиш 2-3 м/соат сиздириш 
тезлигигача кўтарилади. Икки қатламли, устки қатламлари кўмир донали 
бўлган сизгичларда иш икки босқичда бажарилади.
 
Аввал фақат шағал ва қум билан тўлдирилиб бирой заррачалар гидравлик 
қонуният бўйича жойлашгунга қадар ишлатилади. Бу вақт давомида, майин қум 
(0,5-0,6 мм дан кичик донали) чиқариб юборилади. Сўнгра текшириш майин 
қум қолмаганинг кўрсатса кўмир донали қатлами еткизилади. Сизгич 0,5÷0,6м 
баландликда сув билан тўлдирилиб 3-4 соат давомида кўмир бўшлиқларидаги 
ҳаво чиқиб кетилади.Кейин қатлам сув сарфини аста-секин (7-8 л/с м
2
дан 
бошлаб) кўмир чангидан тозаланади.
Икки қатламли сизгични, қўллаш, лойқалиги 50 мг/л гача бўлган сувни 
тиндирмасдан тозалаш имконини беради. Коагуляциялаш бевосита сизгичдан 
олдин бажарилади. Секин сиздириш иш жараёнида биологик парданинг ва 
қумни юқори қисми ҳолати кузатиб турилади. Устки ифлосланган қисми ўз 
вақтида олиб ташланиши керак. Тозаланаётган сувни махсус мироорганизмлар 
сони 1000-1500 дона/мл бўлса фитопланкторлар ҳосил бўлмаслиги учун 
сизгичлар жойлашган биноларда ёриқлик тушишини олдини олиш мақсадга 
мувофиқдир.

---

101