O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi o. T. Hasanova, V. V. Zаyniddinоv hayot faoliyati xavfsizligi

a) Inson tanasidan o’tayotgan
tok, eng kichik qarshilik 
ko’rsatadigan yo’lidan boradi. Shu holatida tanani qismlari har xil 
solishtirma qarshiligiga ega bo’lgani bilan tushuntiriladi. 
37- rasm. Inson terisining ko’rinishi (kesmada)а) epidermis – 
terning tashqi qatlami; b) derma - terning ichki qatlami; 1) yuqori 
qatlami; 2) usish qatlami; 3) yog' qatlami; 4) ter bezi; 5) yog’ 
bezlari; 6) qil; 7) qon tomiri; 8) sezgi asab uchlari 
28-jadval 
O’zgaruvchan tokni solishtirma hajm qarshiligi
O’zgaruvchan tokni (50 
gs) 
Solishtirma hajm qarshiligi quyidagicha: 
(om. sm) 
Teri quruq holatidagi 
2·10
6
gacha 

---

229 
Suyaklar 
1·10
6
dan-2·10
8
gacha 
Tirik xujayralari 
(3-6) ·10
6
gacha 
Mishaklar 
150-300 gacha 
Qon 
100-200 gacha 
Ko’rinib turibdiki teri eng katta solishtirma qarshiligiga ega, 
ayniqsa eng yuqori qatlami. Inson tanasini qarshiligi ikki 
yo’nalishidan iborat: kontakt joyidagi terini qarshiligi va ichki 
organlarni qarshiligi. Inson tanasini faol va hajmli yo’nalishlarini 
qarshiliklari bir yuz pikofaradan bir necha mikrofaradgacha bo’lishi 
mumkin. 
38- rasm. Inson tanasini elektr tokiga ko’rsatayotgan qarshiligi: 
a) qarshiligni o’lchash sxemasi; b) Inson tanasini qarshiliging 
ekvivalent sxemasi; 1) elektrodlar; 2) epidermis – terning tashqi 
qatlami; 3, 4) tananing ichki to’qimalar 
Tok kuchlanishi oshishi bilan tanani qarshiligi kamayib boradi. 
Natijada terini yorib o’tadi. Tokni kuchi yoki o’tish muddati oshishi 
bilan teri qizib boradi va tutash joylari terlashiga olib keladi. Shu 
ham terini elektr qarshiligini kamaytiradi.
Ichki organlarni qarshiligi
asosan tok kuchlanishiga bog’liq va 
300-600 Om bo’ladi. 
Inson tanasini 
umumiy qarshiligi
ham tokni kuchlanishiga 
bog’liq, lekin chiziqli emas, kuchlanishni ko’payishi bilan umumiy 
qarshiligi kamayadi va 300 V kuchlanishida ichki organlarni 
qarshiligiga yaqinlashadi. 
,
)
2
(
1
2
h
h
h
h
R
fC
R
Z




---

230 
R
h
= 2R
H
+ R
h
- inson tanasini aktiv qarshiligi, 
Om
; C
H
≈ 0,5 - 
inson tanasining zichligi, 
F
; f - tok chastotasi, 
Gz
39- rasm. Inson tanasini qarshiligi tokni kuchlanishiga bog’liqi 
1, 2) o’zgaruvchan tokni, 50 gs; 3 ,4) o’zgarmas tok 
 
Shunday qilib inson tanasini elektr tokiga ko’rsatayotgan 
qarshiligi bir tekis va mo’tadil emas. Shu qarshiliklar bilan hisob-
kitob qilish o’ziga hos qiyinchiliklarga duch keladi. Hisob-kitobni 
onsonlashtirish niyatida amaliyotda yetarli aniqlik darajasida inson 
tanasini qarshiligini R
h
= 1000 Om ga teng deb qabul qilingan.