|
2. TALABALAR MUSTAQIL ISHLARINI TASHKIL ETISH
TURLARI VA SHAKLLARI
Talabalarda mustaqil, foydali fikrlashi va ijodiy faoliyatni paydo
qiluvchi har qanday mashg‗ulot turi mustaqil ta‘lim bilan bog‗liqdir.
Keng ma‘noda, mustaqil ta‘lim deganda o‗qituvchi bilan aloqada va
uning yo‗qligida, sinfda va undan tashqarida talabalarning mustaqil
faoliyati yaxlitligi tushuniladi.
O‗qituvchining to‗g‗ridan-to‗g‗ri aralashuvisiz yoki maxsus o‗quv
materiallari orqali talabalarning o‗qituvchi tomonidan bilvosita
nazoratini ko‗zda tutuvchi ta‘lim faoliyat turi. O‗qituvchi yoki darslik
tomonidan o‗quv dasturlari o‗rnatish orqali o‗quvchini birinchi navbatda
individual ish bilan ta‘minlashni nazarda tutuvchi o‗quv jarayonining
ajralmas elementi hisoblanadi. Mustaqil ta‘lim auditoriyadan tashqari
vaqtda (laboratoriyada, uyda) va dars vaqtida og‗zaki yoki yozma tarzda
olib borilishi mumkin. Mustaqil ta‘lim individual, juftlikda yoki
jamoaviy bo‗lishi mumkin. Mustaqil ta‘lim uchun o‗quv materiallari,
o‗qituvchining aloqasi yo‗qligini qoplash va ular orqali boshqarishni
ta‘minlash maqsadida uslubiy tarzda tashkil etiladi. Talabalarning
mustaqil ta‘lim vazifalar majmui individual tanlash va o‗quv
maqsadlariga erishish uchun zarur bo‗lgan materiallar hajmining
14
aniqlash imkoniyatini ta‘minlashi kerak. Mustaqil ta‘lim uchun
mo‗ljallangan vazifalar, faol va ijodiy xarakterda bo‗lishi, mustaqil
qarorlar izlashda rag‗batlantirilishi kerak. Mustaqil ta‘lim texnikasini
o‗zlashtirish mustaqil ta‘lim ko‗nikmalarini rivojlantirishning majburiy
sharti hisoblanadi.
Mustaqil ta‘lim quyidagicha amalga oshirilishi mumkin:
- bevosita auditoriya mashg‗ulotlari jarayonida - ma‘ruzalarda,
amaliy va seminar mashg‗ulotlarida, nazorat va laboratoriya ishlari va
hokazolarda bajarilishi mumkin.
- auditoriya tashqarisida o‗qituvchi bilan aloqada - ta‘lim masalalari
bo‗yicha konsultatsiyalarda, ijodiy aloqalar jarayonida, individual
vazifalarni bajarish va shu kabilarda.
- kutubxonada, uyda, talabalar turar joyida, kafedrada va boshqa a
talabalar ta‘lim va ijodiy vazifalarni bajarishi mumkin bo‗lgan joylarda.
Talaba mustaqil ta‘limining maqsadi - birinchi navbatda ongli va
mustaqil ravishda o‗quv materiali bilan, so‗ng ilmiy material bilan
ishlash, o‗z-o‗zini tashkil etish va o‗z-o‗zini tarbiyalashda kelajakda
doimiy tarzda professional malakani oshirish qobiliyatiga asos solish.
Mustaqil ta‘lim o‗quv jarayonida ikki xil bo‗ladi:
Auditoriyada mustaqil ta‘lim -bevosita o‗qituvchi ko‗rsatmalariga
va uning nazorati ostida dars jarayonida amalga oshiriladi;
Auditoriyadan tashqari mustaqil ta‘lim- o‗qituvchining bevosita
ishtirokisiz uning topshirig‗iga binoan talaba tomonidan amalga
oshiriladi.
Talabalarning auditoriya va auditoriyadan tashqari bo‗lgan mustaqil
ta‘lim mazmuni tavsiya etilgan o‗quv dasturida tavsiya etilgan o‗quv
topshiriqlariga muvofiq belgilanadi.
Mustaqil ta‘lim talabalarga quyidagilarga yordam beradi:
1) bilimlarni egallashga:
- Matnni (va hokazo darslik, manba, qo‗shimcha adabiyot,) o‗qish;
- Matn rejasini tuzish, matn, matn tuzilmasining grafik tasviri,
matnni konspektlashtirish va boshqalar;
- spravochnik va lug‗atlar bilan ishlash;
- Normativ-huquqiy hujjatlar bilan tanishish;
- O‗quv-uslubiy va ilmiy-tadqiqot ishlari;
- Kompyuter texnikalari va internetdan foydalanish.
2) bilimlarni tizimlashtirish va mustahkamlash:
- Ma‘ruza konspektlar bilan ishlash;
15
-Matnlarni qayta ishlah, darslikning o‗quv materiali, birlamchi
manba, qo‗shimcha adabiyot, audio va video yozuvlar ustida qayta
ishlash;
- Rejaga tayyorgarlik;
- O‗quv materiallarini tizimlashtirishda jadvallar tuzish;
- Nazorat savollari uchun javoblar tayyorlash;
- Ish daftarini to‗ldirish;
- Matnni analitik ishlash;
- Seminar (konferentsiyalar, davra suhbatlari, va hokazo) chiqishlar
va gapirishda multimedia taqdimotlar, hisobotlar tayyorlash;
- referat tayyorlash;
- Mavzuga doir krossvord va jumboq(rebus) ishlab chiqish;
- Test ishlab chiqish va hokazo;.
3) Mahorat(qobiliyatlar)ni shakllantirish:
- Vaziyatli muammolar va mashqlarni na‘munaga qarab yyechish;
- Hisob-kitoblar (grafik va hisob-kitob ishlari)ni bajaring;
- Professional keyslar va ko‗p variantli masalalarni yyechish;
- Nazorat ishi uchun tayyorgarlik;
- Test sinovlari uchun tayyorgarlik;
- Ish o‗yinlari uchun tayyorgarlik;
-Professional faoliyatning turli komponentlarini loyihalashtirish va
modellashtirish
- Tajriba-eksperimental ishlar;
- Audio va video texnikalardan foydalanib professional mahoratning
tahlili.
Mustaqil ta‘lim maqsadi, hajmi, murakkablik darajasi, mavzuning
aniqligi va talabalarning qobiliyati darajasiga ko‗ra individual yoki
guruhlarda amalga oshirilishi mumkin.
Ishchi daftarga turli hil xarakterdagi topshiriqlar kiritilgan:
1.
Kurs bo‗yicha asosiy terminlar, tushunchalar va yondoshuvlarni
o‗zlashirish maqsadida Nazariya va javobni taqdim etilgan materialga
mos ravishda o‗rganishni talab etuvchi nazariy bilimlarni tekshirishga
topshiriq;
2.
O‗z-o‗zini tahlil qilish, o‗quv materialini o‗zlashtirish darajasi
bo‗yicha o‗zini baholash maqsadida tuzilgan testlar;
3.
Har bir talaba tomonidan mustaqil va individual tarzda yoki
guruhlarda bajarilishi mumkin bo‗lgan holatni analiz qilish topshirig‗i,
daftarga esa guruh ishi natijasining rezyumesi yoziladi;
16
4.
Talabadan olgan bilim va ko‗nikmalariga, maslahatlarga va
misollarga tayanib, ijodiy potentsialni ishga solishni talab etuvchi
individual-ijodiy topshiriqlar;
5.
Va boshqa turdagi topshiriqlar.
Baholashning reyting tizizmini qo‗llashda mustaqil ta‘limni bajarish
uchun har bir topshiriq o‗z ahamiyatiga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: |
