|
Kiritish qurilmalari
Kiritish qurilmalari asosan, ma'lumotlarni kompyuterga yuboradigan
apparat qismidir. Ko'pgina kiritish qurilmalari kompyuter bilan qandaydir tarzda
o'zaro ta'sir qiladi yoki uni boshqaradi. Eng keng tarqalgan kiritish qurilmalari
sichqoncha va klaviaturadir, ammo boshqa ko'plab qurilmalar mavjud.
Kirish qurilmasi va chiqish qurilmasi o'rtasidagi asosiy farq shundaki,
birinchisi ma'lumotlarni kompyuterga yuboradi , ikkinchisi esa kompyuterdan
ma'lumotlarni
oladi
.
Kompyuterlarni
qo'shimcha
funksiyalar
bilan
ta'minlaydigan kiritish va chiqarish qurilmalari periferik yoki yordamchi
qurilmalar deb ham ataladi.
1.
Klaviatura
Klaviaturalar kiritish qurilmalarining eng keng tarqalgan
turi hisoblanadi. Klaviaturalardan oldin kompyuterlar bilan o'zaro aloqa qilish
odatda perfokartalar va qog'ozli lentalar yordamida amalga oshirilgan.
Ko'pgina ingliz tilidagi klaviaturalar alifbo tugmalari uchun QWERTY
tartibidan foydalanadi, ular raqam, belgi, funksiya va boshqa kalit turlari bilan
o'ralgan. Tegishli tugmachalarni bosish orqali foydalanuvchi ma'lumotlar va
ko'rsatmalarni kompyuterga yuborishi mumkin.
2.
Sichqoncha
Sichqoncha kompyuter bilan "ko'rsatib, bosing" deb
nomlanuvchi jarayon orqali o'zaro ta'sir qiladi. Asosan, foydalanuvchi
sichqonchani
sichqoncha
maydonchasida
harakatlantirganda,
kursor
kompyuterning monitor ekranida mos keladigan yo'nalishda harakat qiladi.
Kompyuter sichqonchasi tushunchasining ildizlari trekbolda, 1946-yilda
ixtiro qilingan, ko„rsatgichni boshqarish uchun “rolikli shar”dan foydalangan
tegishli ko„rsatuvchi qurilmadan kelib chiqqan. Ko'pgina zamonaviy kompyuter
sichqonlarida bosish uchun ikkita tugma va o'rtada hujjatlar va veb-sahifalarni
yuqoriga va pastga aylantirish uchun g'ildirak mavjud.
3.
Sensorli
panel
Sensorli panel sifatida ham tanilgan sensorli panel
kompyuter sichqonchasini o'rnini bosuvchi keng tarqalgan vositadir. Bu
mohiyatan ixtisoslashgan sirt boʻlib, u foydalanuvchi barmogʻi harakatini
aniqlay oladi va bu maʼlumotlardan koʻrsatgichni yoʻnaltirish va kompyuterni
boshqarish uchun foydalanadi.
Sensorli panellar birinchi marta 1990-yillarda noutbuklar uchun taqdim
etilgan va hozirda bunday noutbukni kamdan-kam uchratish mumkin.
4.
Skaner
"Skaner" so'zi kompyuter dunyosida turli xil usullarda
ishlatilishi mumkin, ammo bu erda men uni ish stoli tasvir skaneriga murojaat
qilish uchun ishlataman.
58
Aslida, skaner tasvirlarni (yoki ba'zan matnni) kompyuterga uzatish uchun
optik texnologiyadan foydalanadigan kirish qurilmasi bo'lib, u erda signal raqamli
tasvirga aylanadi. Keyin raqamli tasvirni monitor ekranida ko'rish, saqlash, tahrirlash,
elektron pochta orqali yuborish yoki chop etish mumkin.
5.
Raqamli kamera
Raqamli kameralar mustaqil ravishda fotosuratlar va
videolarni olish uchun ishlatiladi.
Keyinchalik, ushbu foto va video fayllarni kompyuterga kamerani to'g'ridan-
to'g'ri kabel orqali ulash, xotira kartasini olib tashlash va uni kompyuterga
joylashtirish yoki Bluetooth kabi simsiz ma'lumotlarni uzatish usullari orqali
o'tkazish mumkin.
Fotosuratlar kompyuterga o'rnatilgandan so'ng ularni saqlash, tahrirlash,
elektron pochta orqali yuborish yoki chop etish mumkin.
Mikrofonlar - foydalanuvchilarga kompyuter yordamida audio yozish, saqlash
va uzatish imkonini beruvchi kiritish qurilmalari.
6.
Mikrofon
Mikrofon ovozni yozib oladi va uni raqamli formatga
aylantiriladigan kompyuterga yuboradi. Audio raqamlashtirilgandan so'ng uni
o'ynatish, nusxalash, tahrirlash, yuklash yoki elektron pochta orqali yuborish
mumkin. Mikrofonlar, shuningdek, audio yozib olish yoki video suhbat yoki audio
oqimining bir qismi sifatida jonli tovushlarni uzatish uchun ham ishlatilishi mumkin.
7.
Joystick
Joysticklar odatda kompyuter video o'yinlarida belgilar va transport
vositalarini boshqarish uchun ishlatiladi. Aslini olganda, joystik - bu asosda
aylanadigan va uning burchagi yoki yo'nalishini ma'lumot sifatida kompyuterga
yuboradigan tutqich. Ko'pgina video o'yin joystiklarida o'yinlarda qurol yoki o'qlarni
ishlatish uchun bosilishi mumkin bo'lgan tetik va tugmalar mavjud.
8.
Grafik planshet
Raqamlayzerlar sifatida ham tanilgan grafik planshetlar
qo'lda chizilgan san'at asarini raqamli tasvirlarga aylantirish uchun ishlatiladigan
kiritish qurilmalaridir. Foydalanuvchi maxsus tekis yuzada qalam bilan xuddi
qog„ozga chizayotgandek chizadi. Chizma kompyuter ekranida paydo bo'ladi va uni
saqlash, tahrirlash yoki chop etish mumkin.
Skanerlar faqat chizmalardan raqamli tasvirlarni yaratishi mumkin bo'lsa-da,
grafik planshetlar rassomlar uchun ko'proq nazorat va ko'p qirralilikni ta'minlaydi, bu
ularga chizilgan rasmlarni yaratish paytida monitorida jonli ko'rinishini ko'rish
imkonini beradi.
9.
Sensorli ekran
Hozirgi kunda ko'pgina qurilmalar foydalanuvchilar uchun
ekranda opsiyalarni ko'rsatish, sudrab borish yoki tanlash uchun sichqonchadan ko'ra
sensorli ekrandan foydalanadi. Nomidan ko'rinib turibdiki, sensorli ekran sensorli
sensorli monitor ekrani bo'lib, u bo'ylab harakatlanadigan barmoqlarga ta'sir qiladi.
Sensorli ekranlar, ayniqsa, planshetlar, palmtoplar, noutbuklar va smartfonlar
kabi portativ qurilmalarda keng tarqalgan.
10.
Veb-kamera
Veb-kameralar raqamli kameralardan ikki jihatdan farq qiladi.
Birinchidan, ular kompyuterdan mustaqil ishlay olmaydilar, ikkinchidan, ularda ichki
xotira yo'q.
Veb-kameralar fotosuratlar va videolarni suratga olishi mumkin bo'lsa-da, ular
ko'pincha videolarni jonli efirga uzatish yoki video suhbatlarni osonlashtirish uchun
59
ishlatiladi. veb-kamera qurilmalari ko'pincha kameralarga qo'shimcha ravishda
o'rnatilgan mikrofonlarni o'z ichiga oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
