O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

 
Hasharotlarni ilmiy asosda o‘rganish XVII asrdan 
boshlandi. Italiyalik olim Marchello Malpigi (1628-1694) 
hasharotlarni ayruv organlarini o‘rgandi va ular hozir 
«Malpigi naylari» deb ataladi.
 
 
 
 
 
 
 
 
Golland olimi Ya. Svammedam (1637-1680) 
hasharotlarning anatomik tuzilishini o‘rgandi va taraqqiyoti 
metamorfoz yo‘li bilan borishini aniqladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Chapdan: Muhammadiev Alisher Auliyanovich, b.f.d., professor, zoolog-entomolog. 
Ahmedov Madaminbek Hotamovich, b.f.d., professor, zoolog-entomolog. Mustofoqulov Xomidjon, 
b.f.n. zoolog-entomolog, 

---

11 
2-mavzu: HASHAROTLARNING UMUMIY TAVSIFI. 
Reja: 
1.
 
Hasharotlarni tana bo‘limlari, ularning segmentlari. 
 
2.
 
Bosh bo‘limini tuzilishi, shakli. 
 
3.
 
Muylovlari tuzilishi, turlari, funksiyasi. 
 
4.
 
Kemiruvchi og‘iz apparati, qismlari, tuzilishi. 
 
5.
 
Og‘iz apparati turlari va funksiyalari. 
 
6.
 
Ko‘zlari, umumiy tuzilishi, joylanishi, turlari.
 
Hasharotlar Er sharining hamma joyida har xil ekologik sharoitlarda yashashga 
moslashgan. Ularning mana shunday keng tarqalishiga gavda qoplami, qanoti, muskullari va boshqa 
morfologik tuzilishlari katta ahamiyatga ega bo‘lgan.
Gavda bo‘limlari.
Hasharotlarning gavdasi 3 qismga bo‘linadi.
Bosh qism 5-6 ta segmentdan iborat.
Ko‘krak 3 ta segmentdan iborat.
Qorin qism 11 ta, ba’zan 9-10 ta, primitivlarida esa 12 tagacha segmentdan iborat.
Shunday qilib, hasharotlarning segmentlari asosan 19 ta bo‘ladi. Lekin bunga boshning 1-
bo‘limi - akron va oxirgi segment - telson kirmaydi. Ammo evolyusiya jarayonida bir-biriga 
o‘xshash bo‘g‘imlar va bir xil vazifani bajaradigan bo‘g‘imlar qo‘shilib ketgan. Jumladan, 1-akron, 
2-bosh bo‘g‘imlari qo‘shilib bitta bo‘g‘imga aylangan; 3-ko‘krak bo‘g‘imlari qo‘shilib bitta 
bo‘g‘imga aylangan; 4-qorin bo‘g‘imlari bir-biridan alohida bo‘ladi (11 ta). SHuning uchun ham 
hasharotlarning bo‘g‘imlari 14 ta dan oshmaydi.