O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

 Tipik bo‘z tuproqlar mineral fosfatlari fraksiyalarining tarkibi va miqdori 
Tuproq
Chuqur-lik, 
sm
UmumiyR , 
mg/kg
Mineral fosfatlar fraksiyalari, mg/kg
Erimaydigan 
qoldiq
Sa-PI
Sa-PII
Al-P
Fe-P
Sa-PIII
frak-siyalar 
summasi
Yuqori Chirchiq tumani
Qo‘riq
0-3
2200
112
220
35
50
570
987
1213
4-26
1850
35
190
79
43
500
847
1003
27-51
1490
31
154
68
27
480
800
690
52-82
1400
23
150
57
18
475
723
677
83-110
1310
20
270
35
20
465
810
500
111-135
1300
12
120
25
15
350
522
778
Lalmikor
0-21
2000
100
372
73
59
580
1184
816
22-52
1600
77
368
58
39
550
1092
508
53-87
1450
51
348
62
9
500
970
480
88-110
1360
50
252
58
7
480
847
513
111-137
1350
22
245
46
6
460
779
571
Ohangaron tumani
Qo‘riq
0-2
2000
79
266
41
47,5
530
963,5
1036,5
3-20
1750
29
222
74
32,5
540
897,5
852,5
21-40
1350
22
214
72
30
520
858
492
41-64
1300
20
214
48
20
500
802
498
65-97
1300
19
202
35
20
490
766
534
98-113
1250
11
110
25
15
340
501
749
Lalmikor
0-25
1900
92
322
65
42
560
1081
819
26-40
1650
45
236
45
32
530
888
762
41-55
1400
24
210
42
32
520
828
572
56-85
1350
20
200
30
21
510
781
569
86-105
1300
18
190
31
18
485
742
558
Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
77
va chim osti gorizontlarini birlashtirib loyihaviy 
haydalma qatlamga aylantirsak ular takibidagi 
o‘simliklar bevosita o‘zlashtiradigan bo‘sh 
bog‘langan (Sa-PI) miqdori lalmikor tuproqlar 
haydalma qatlamidagi miqdoridan sezilarli darajada 
kamligi ko‘rinadi. Xuddi shunday holat turli 
asosli (Sa-PII) va yuqori asosli (Sa-PIII) fosfatlar 
miqdorlarida ham kuzatiladi (2-jadval).
Xulosa, taklif va tavsiyalar.
1. Tipik bo‘z tuproqlar mineral fosfatlarining 
asosiy qismini kalsiy fosfatlari tashkil qiladi. 
Fosforning alyuminiy va temir bilan birikmalari 
miqdori esa juda kam. Demak o‘simliklarni 
fosfor bilan ta’minlashda asosiy rol fosforning 
kalsiy bilan hosil qilgan birikmalariga, ayniqsa,
bo‘sh bog‘langan (Sa-PI) va turli asosli (Sa-PII)
fosfatlariga tegishlidir.
2. Qo‘riq tipik bo‘z tuproqlardan lalmikor 
dehqonchilikda foydalanish tuproqda yuqori 
asosli kalsiy fosfatlari miqdoriga sezilarli ta’sir 
ko‘rsatmadi, faqat ular miqdorining ko‘payish 
tendensiyasi kuzatiladi. Bo‘sh bog‘langan (Sa-
PI) va turli asosli (Sa-PII) fosfatlar miqdorlari esa 
sezilarli darajada ko‘payishiga olib keladi.
3. Tipik bo‘z tuproqlar sharoitlarida ilmiy 
asoslangan dehqonchilik tizimlarini joriy qilish, 
agrotexnik va agrokimyoviy tadbirlarni o‘z vaqtida 
va sifatli amalga oshirish tuproqlarning fosfor 
rejimini yaxshilash bilan birga ekinlar hosildorligini 
oshirishga ham xizmat qiladi.