Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika

ARGUMENTLAR 

Propozitiv  strukturaning  asosiy  uzvlari  predikat  va  uning  argumentlari 

sanaladi. Bu uzvlarning har qaysisi o'zlariga xos xususiyatlarga ham egadir. Predikat 

sememasining  xarakterli  xususiyati  Ma'lum  miqdordagi  argument  sememalar  bilan 

bog'lanish  imkoniyatiga  ega  bo'lishidir.  Bu  imkoniyat  ularning  semantik  valentligi 

yoki  "o'rinlari"  sanaladi.  Predikatlar  bunday  xususiyatiga  ko'ra  nol'  o'rinli  (valentli), 

bir o'rinli (valentli)  va ko'p o'rinli  (valentli) turlarga bo'linadi. Nol' o'rinli  predikatlar 

tabiatning  fazoviy  holatini  tavsiflaydi.  Bir  valentli  predikatlar  harakat,  holat 

xususiyatlarni  ifodalashi  mumkin.  Lekin  ular  munosabatni  ifodalay  olmaydi.  Qo'p 

valentli  predikatlar  esa  yuqoridagi  predikatlardan  farqli  ravishda  munosabatni  ham 

ifodalay oladi . 

---

 

28

Argumentlar predikatlarning bo'sh o'rinlarini to'ldirib keladi. Predikat va uning 

argumentlari  munosabati  sintaktik  modellarni  vujudga  keltiradi.  Sintaktik  modellar 

ma'lum  sintaktik  ma'no  asosida  ma'lum  sintaktik  maydonni  hosil  qiladi.  Sintaktik 

maydon  termini  ostida  ob'ektiv  reallik  munosabatlarini  umumlashgan  tarzda  aks 

ettiruvchi  sintaktik  ma'nolar  yaqinligi  asosida  sintaktik  modellarning  guruhlanishini 

tushunamiz  .  Maydon  o'zaro  sintaktik  munosabatdagi  tobe  qismning  hokim  qismga 

nisbatan  pozitsiyasiga  ko'ra  belgilanadi.  Gapning  mazmuniy  va  tuzilish  markazi 

predikat  bo'lganligidan  maydon  ham  predikat  va  uning  argumentlari  asosida 

belgilanadi.