Reja: Elektromagnit nurlapning tekshiriladigan modda bilan o‘zaro ta’siri



Download 293,32 Kb.
Pdf ko'rish
Sana25.05.2020
Hajmi293,32 Kb.
#56003
Bog'liq
SPEKTROSKOPIK ANALIZ USULLARI



Ma’ruza 2. SPEKTROSKOPIK ANALIZ USULLARI 

Reja: 

 

1.  Elektromagnit nurlapning tekshiriladigan modda bilan o‘zaro ta’siri. 

2.  Rezonans holat. 

3.  Molekulaning energetik sathlari. 

4.  Atomlar va molekulalar yutilish va nurlansh spektirlari. 

5.  Elektromagnit nur tavsiflari. 

Spektroskopik analizga elektromagnit nurlapning tekshiriladigan  modda bilan o‘zaro 

ta’sirini o‘rganishga asoslangan usullar kiradi. Elektromagnit nurlapning modda bilan o‘zaro 

ta’siri  moddaning  xossalarini  o‘zgartiradi,  natijada,  u  nur  chiqarishi,  yutishi  yoki  sochishi 

mumkin. Bu o‘zaro ta’sir tekshiriladigan moddaning xossalarini ifodalaydigan signallapning 

paydo  bo‘lish  jarayoni,  deb  qaralishi  mumkin.  Signalning  chastotasi  moddaning  spetsifik 

xossalarini aks ettirsa, uning intensivligi moddaning miqdorini ifodalaydi. 

Nurning yutilishi yoki chiqarilishiga asoslangan analiz metodlari optik analiz metodlari 

deyiladi. 

Analizning  optik  metodlari,  fizik-kimyoviy  metodlapning  bir  qismi  bo‘lib,  nur 

energiyasining  analiz  qilinadigan  modda  bilan  o‘zaro  ta’sirini  o‘rganishga  asoslangan. 

Analizning optik metodlari asosan quyidagilarga bo‘linadi:  

1. Nurning yutilishiga asoslangan metodlar 

2. Nurning chiqazilishiga asoslangan metodlar. 

Ma’lumki  mikrozarrachalapning  ichki  energiyasi  asosan  ulapning  (atom,  molekula)  yaxlit 

butun holdagi aylanma energiyasi, yadrolapning tebranma energiyasi va elektronlapning atom 

yadrolari  va  boshqa  elektronlar  ta’sirida  yaratilgan  elektrostatik  maydondagi  harakat 

energiyasi yig‘indisidan iborat.  

Shuning uchun ma’lum bir energetik sathda molekulaning umumiy energiyasi,  

E=E


el

+E

tebr



+E

ayl


  dan iborat bo‘ladi 

Miqdor jihatdan bu energetik sathlar quyidagicha joylashgan bo‘ladi. 

 

4-rasm. Molekulaning energetik sathlari. 



 


E

el

>>E



tebr

>E

ayl 



Molekulaning  energetik  sathlarining  4-rasmdagidek  ifodalash  mumkin.  Molekulaning 

eng pastki Ye

0

 elektron holati-asosiy holat deyiladi. Ye



1

, Ye


2

, holatlar esa I, II, III qo‘zg‘algan 

holatlar deyiladi. 

Bitta  mikrozarrachaga  1-asosiy  va  bir  necha  qo‘zg‘algan  elektron  -energetik  sathlar 

to‘g‘ri keladi.  

Bitta elektron energetik sathga bir asosiy  va  birnecha qo‘zg‘algan tebranma energetik 

sathlar to‘g‘ri keladi. Bitta tebranma energetik sathga bitta asosiy  va  bir  necha qo‘zg‘algan 

aylanma energetik sathlar to‘g‘ri keladi. 

Mikrozarrachalar (atom, molekula) tashqaridan biror energetik ta’sir bo‘lmasa, ular eng 

pastki asosiy energetik holatga joylashadi. 

Molekulalar ma’lum bir nurlapni yutadigan bo‘lsa ulapning energiyasi ortadi va pastki 

energetik sath [E

0

] dan yuqori energetik sathlar (E



1

) ga o‘tadi. 

Mikrozarrachalapning ichki energiyasining qiymati uzluksiz o‘zgarmasdan, ular ma’lum 

bir diskret kvantlangan energetik holatlapnigina qabul qila oladi. Nur energiyasining yutilishi 

uchun shu nur kvantining energiyasi kvantlangan holatlar energiyasining farqiga teng bo‘lishi 

kerak 


E=E


1

-E

0



< h

 



Elektronning energetik o‘tishi yuz berganda (10

-8

-10



-13 

sek) energetik jihatdan bu holat 

eng katta bo‘lgani uchun , birgalikda tebranma va aylanma o‘tishlar ham sodir bo‘ladi 

Asosan shu sababdan, molekulalar yutilish spektirida chiziqlar emas yo‘laklapni (polasa) 

kuzatish  mumkin.  Nurning  yutilish  intensivligi,  pastki  energetik  holatda  joylashgan 

molekulalar  soniga,  o‘tish  ehtimolligiga  va  molekulaning  o‘lchamiga  (katta-kichikligi)ga 

bog‘liq. Har qanday elektromagnit nur quyidagi qiymatlar bilan xarakterlanadi. 

   E


h



 - foton energiyasi, e.v 

    


 - to‘lqin uzunligi, nm, A

   




s





-chastota, bir sekundda sodir bo‘ladigan tebranishlar soni sek

-1

 



   



1





-to‘lqin soni, 1 sm masofaga to‘g‘ri keladigan tebranishlar soni sm



-1



To‘lqin uzunligi qarab, elektromagnit nurlar spektral sohalarga bo‘linadi. 



 

Download 293,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish