Карбон кислоталарнинг функционал хосилалари

 
 
moy 
COO 
COO 
COO 
Na
+ 
–

–

Na
+ 
–

Na
+ 
moy 
COO 
COO 
COO 
Na
+ 
–

–

Na
+ 
–

Na
+ 
moy 
COO 
COO 
Na
+ 
–

–

Na
+ 
Совун ишитрокида мойнинг сувда 
эмулгирланиши. 
Қутбланмаган углеводород занжири 
мойда эрийди; қутбланган –COO
–
 
гурухи 
сувда эрийди. Бир хил зарядланган 
томчилар бир бирини итаради.

---

547 
Metil efirlari aralashmasi fraktsion xaydash orqali alohida efirlarga ajratilishi 
mumkin, ular o’z navbatida gidroliz orqali individual karbon kislotalarga 
o’tkaziladi. Bundan tashqari metil efirlari alohida yoki aralashma holida katalitik 
qaytarish orqali tarmoqlanmagan birlamchi spirtlarga o’tkazilishi mumkin; ulardan 
o’z navbatida turli tuman birikmalar sintez qilish imkoniyati paydo bo’ladi. 
Shunday qilib, yog’lar tarmoqlanmagan karbon kislotalar (juft uglerod atomi 
saqlagan 
S
6 
– S
18
) manbai bo’lib xizmat qiladi.
Detergentlar.
Yog’lardan hosil qilinuvchi yoki alfol-jarayon orqali 
olinuvchi, tarmoqlanmagan 
S
8
va 
S
10
tarkibli birlamchi spirtlar yuqori xaroratlarda 
qaynaydigan efirlar olishda ishlatiladi va ular o’z navbatida plastifikatorlar 
(masalan, oktil ftalat) hisoblanadi. 
S
12
-S
18
saqlagan spirtlar katta miqdorlarda 
detergentlar
(yuvuvchi vositalar) olishda foydalaniladi.
Sun’iy detergentlar kimyoviy tuzilishi bo’yicha katta farq qilsada, molekula 
tuzilishida umumiyliklar bor: moyda eriydigan qutblanmagan uzun uglevodorod 
qoldig’i va suvda eruvchi qutblangan qismi saqlaydi. 
S
12
-S
18
bo’lgan spirtlar 
alkilsulfat tuzlari hosil qiladi.
Ayni holatda qutblanmagan qismi bo’lib uglevodorod zanjiri, qutblangan 
qismi esa 
–OSO
3
-
Na
+
hisoblanadi.
Spirtlarni etilen oksidi bilan qayta ishlash ionlanmagan detergentlar hosil 
bo’lishiga olib keladi. 
Ko’plab kislorod atomlarining mavjudligi vodorod bog’larning hosil 
bo’lishiga sabab bo’lib, bu o’z navbatida poliefir qoldiqlarini suvda eruvchanligini 
oshiradi. Masalan, etoksilat sulfatga o’tkazilib natriyli tuzi holida yuvuvchi vosita 
sifatida ishlatilishi mumkin. 
Keng qo’llaniluvchi muhim detergentlardan biri alkilbenzolsulfokislotaning 
natriy tuzidir. Molekula uzun alkil qoldig’i bilan birga benzol xalqasi ham saqlaydi 
va arlmatik xalqani alkillash orqali hosil qilinadi. Bunda alkillovchi reagent 
sifatida alkilgalogenid, alken yoki spirtdan foydalanish mumkin. Sulfolash va 
neytrollash orqali detergentlar olinadi.