Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги тошкент архитектура-қурилиш институти

 
Сувни юмшатиш
Сувни юмшатиш – сувни калций ва магний тузларидан тозалашдан 
иборатдир. Бу тадбир кўпроқ ишлаб чиқариш корхоналарини сув билан 
таъминлашда қўлланилади. Чунки, аксарият саноат ишлаб чиқариш 
технологиялари юмшоқ сув талаб қилади. Сувнинг қаттиқлиги мг.екв/л да 
ўлчанади. 1 мг.екв/л қаттиқлик сувда 20.04 мг/л Cа ёки 12.16 мг/л Мг 
бўлишини кўрсатади. 
Сувнинг умумий қаттиқлиги вақтинча ва доимий қаттиқликка бўлинади. 
Сув қаттиқлиги бўйича қуйидаги гуруҳларга бўлинади: 
1. жуда юмшоқ сув 1,5 мг.екв/л гача 
2. юмшоқ сув 1,5 – 3,0 мг.екв/л 
3. ўртача сув 3,0 – 6,0 мг.екв/л 
4. қаттиқ сув 6,0 – 10,0 мг.екв/л 
5. жуда қаттиқ сув 10,0 мг мг.екв/л 
ЎзДСт 950.2000 талаби бўйича сувнинг қаттиқлиги 7 мг.екв/л гача 
бўлиши талаб этилади. Сувнинг қаттиқлиги айниқса ишлаб чиқариш 
жараёнларига салбий таъсир этиши мумкин. Масалан, машина ва 

---

116 
ускуналарнинг ички деворларида қотишма ҳосил қилиб уларининг иш 
даврини қисқаришига сабаб бўлиши мумкин. Ички ёнув двигателларни 
деворларида қотишма ҳосил бўлмаслиги учун сув юмшоқ ва тиниқ бўлиши 
керак. 
Ҳосил 
бўладиган 
қотишмалар 
иссиқлик 
алмашинувини 
қийинлаштиради. 
Масалан, трактор ва автомобиллар моторларини совутиш тизимларида 
ишлатиладиган сувнинг доимий қаттиқлиги Кд.к.

7-8 ва мос ҳолда вақтича 
қаттиқлиги К в.к. > 3мг.екв/л, тиниқлиги эса 40 мг/л гача бўлиши лозим. 
Сувнинг қаттиқлиги айниқса буғ қозонларига қаттиқ таъсир этиб, ҳатто 
ёнилғи сарфини икки марта ортишига сабаб бўлиши мумкин. Буғ қозонлари 
учун сувнинг қаттиқлиги Қ
ум
2,0 дан 0,017 мг экв/л гача бўлиши талаб 
этилади. 
Тўқимачилик саноати маҳсулотлари сифатига ҳам айниқса сунъий тола 
тайёрлашда сув қаттиқлигининг катта таъсири бордир. 
Сув тозалаш амалиётида сувни юмшатишнинг қуйидаги асосий 
усулларидан фойдаланилади. 
1.
Термик усул 
–сувни температурасини кўтариб унинг таркибидан 
эркин карбонат кислотасини ажралиб икки атомли калций ва магний 
моллекулаларининг парчаланиши ташкил этишга асосланган. 
Са(НСО
3
)
2

САСО
3

СО
2

Н
2
О, (1) 
САСО
3
(оҳак) сувда қийин эрийдиган модда бўлганлиги сабабли тезда 
чўкиндига тушади ва уни ажратиб олиш мумкин бўлади. МgCО
3
эса сувда 
осон эриши туфайли сув узоқ қайнатилгандан кейингина чўкиндига тушади. 
Сувнинг қаттиқлиги вақтинча хусусиятга эга бўлганда уни юмшатишда 
термик усулни қўллаш мақсадга мувофиқдир. 
2.