“avtomatlashtirishning texnik vositalari” fanidan leksiyalar kursi

KIRISH 
 
Xozirgi vaqtda raqamli elektronika ananaviy analog elektronikani siqib 
bormoqda. Turli elektron qurilmalarni ishlab chiqaruvchi dunyoning yetakchi 
firmalari to‘liq raqamli texnologiyaga o‘tishlarini e’lon qilmoqdalar. Odatiy bo‘lib 
qolgan shaxsiy kompyuterlar xam to‘liq raqamli texnologiya asosida amalga 
oshirilgan. 
Shu bilan bir qatorda raqamli sxemotexnika xamda mikroprotsessorlarning 
asosiga va asosiy usullariga, raqamli qurilmalarni loyixalashtirishning amaliy 
yo‘llariga bag‘ishlangan adabiyotlar o‘zbek tilida yozilganlari yo‘q, boshqa tillarda 
yozilganlari esa juda xam kam. Ko‘pchilik adabiyotlarda butun elektronikani bayon 
qilishni maqqul ko‘radilar. Asosiysi loyixalashtirishga yondoshish va usullari, 
loyixalashtiruvchi mutaxasis uchun talab etiladigan o‘zgacha fikirlash va murakkab 
tizimlarni qurish tamoillarini bayon etishga xarakat qilingan. 
Ishchi dasturda “Avtomatlashtirishnik texnik vositalari” fani 5311000 – 
“Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va boshqarish 
(to‘qmachilik, yengil va paxta sanoati)” yo‘nalishi bakalavriatura talabalari uchun 6 
semestrlarda o‘qitilishga mo‘ljallangandir. Fan ikki qisimdan iborat bo‘lib, birinchi 
qismi raqamli sxemotexnika asoslariga va ikkinchi qismi mikroprotsessorli 
vositalarga bag‘ishlangandir. Fanni o‘qitish uchun ishchi dasturda 54 soat ma’ruza, 
54 soat amaliy va 36 soat laboratoriya mashg‘ulotlari belgilangan.
Ushbu leksiyalar kursi fanning uchinchi qisimiga bag‘ishlangan bo‘lib, o‘quv 
dasturida nazarda tutilgan mikroprotsessorli vositalarning eng asosiy negizlariga, 
uning usullariga va unga yondonishga bag‘ishlangan. 
Fanni o‘qitilishidan maqsad: 
1.Mikroprotsessor elementlari va qurilmalari xaqidagi bilimni kengaytirish 
xamda chuqurlashtirish. 
2.Zamonaviy mikroprotsessorli tizimlarning element asosini o‘rganish va 
egallash. 

---

8 
3.Mikroprotsessorli qurilma va tizimlarni loyixalashtirish tamoillarini va 
ko‘rsatgichlarini bilish. 
4.Texnologik 
jarayonlarni 
boshqarishda 
ishlatiladiganmikroprotsessorli 
tizimlarni loyixalashtirish uchun elementlar tizimini tanlashni bilish. 
5.Mikroprotsessorli tizim va qurilmalari bilan ishlash ko‘nikmasini egallashdan 
iborat. 
Leksiyalar kursi 27 ta ma’ruzadan iborat va u ma’ruzalarda mikroprotsessorli 
tizimlarning eng asosiy negizlari, atamalari va sxemalarni belgilanishi xamda 
mikroprotsessorli tizimlarining tashkil etuvchi elementlarini ishlash tamoillarini 
bayon qilishga, mikroprotsessorli tizimlarni yaratish, standart va nostandart 
sxemalarga shuningdek ularni ulanishiga bag‘ishlangan. Deyarli keltirilgan 
sxemalarning ko‘pchiligi mualliflar tomonidan amaliyotda yig‘ib, sinab ko‘rilgan. Bu 
ma’lumotlar raqamli qurilmalarni obektlar bilan aloqasini ta’minlash uchun kerak 
bo‘ladi. 
Ilovada amaliyot va laboratoriya mashg‘ulotlarida foydalanish uchun kerakli 
bo‘lgan mikrosxema ko‘rsatgichlarining jadvali, mikrosxema va signallarning 
belgilanishi keltirilgan jadval, Rossiya va boshqa davlatlarda ishlab chiqariladigan 
mikrosxemalarning moslik jadvallari keltirilgan. Shuningdek lug‘at va raqamli 
sxemotexnikada qabul qilingan qisqartmalar ro‘yxati berilgan. 
Leksiyalar kursida mulliflarning raqamli qurilmalarni loyixalashtirish bo‘yicha 
ko‘p yillik shaxsiy tajribalari va Toshkent davlat texnika universitetida, Toshkent 
axborot texnologiyalari universitetida va Toshkent to‘qmachilik va yengil sanoati 
institutida yillar davomida “Elektronika”, “Analog va raqamli elektronika”, 
“Sxemotexnika” “Raqamli sxemotexnika” va “Tibbiyotda mikroprotsessorli 
vositalar” fanlaridan o‘qilgan tajribalariga tayangan xolda yozilgan.