Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

тўртта рақам
кўринишида ёзилишидир, 
хар бир байт қийматини нуқталар билан ажратилган ўнли шаклда 
тақдимланишидир, масалан: 128.10.2.30. 

---

27 
Бу адрес иккилик форматда ҳам тақдимланиши мумкин: 
10000000 00001010 00000010 00011110
Тармоқдаги IP-адресларнинг максимал сони 2
32
=4 294 967 296 бўлади. 
Инсонга рақамли адресни эслаб қолиш анча мушкулдир, шунинг учун 
исмларнинг домен тизими (DNS) киритилди, у рақамли Интернет – адресга 
мос ноёб домен исм қўйилади. Домен – бу бир қанча белгилар бўйича 
бирлаштирилган компьютерлар гуруҳидир. Домен тизими иерархик 
структурага эга: юқори (биринчи) даража доменлари; иккинчи даража 
доменлари; учинчи даража доменлари ва х.к (ўнгдан чапга).
2.2-расм. Исмларнинг домен тизимига мисол 
Хост тизимлар орасида боғланиш махсус коммутацияловчи қурилмалар 
– маршрутизаторлар улайдиган кетма-кет линиялар тўплами ёрдамида амалга 
оширилади. Маршрутизатор ўзининг кириш алоқа каналидан бирида 
узатилаётган маълумотлар порциясини қабул қилади ва уни ўзининг чиқиш 
алоқа каналларидан бирига йўналтиради. Пакетлар – узатилаётган 
маълумотлар 
порцияси. 
Пакет 
ўтадиган 
алоқа 
каналлари 
ва 
маршрутизаторлар кетма-кетлиги – маршрут ёки пакетнинг тармоқдаги 
йўлидир. Пакетнинг йўли аввалдан маълум эмас ва у бевосита узатиш 
жараёнида аниқланади. 
Охирги қурилмаларни Интернетга кириши Интернет хизматларини 
етказиб берувчилар ёки Интернет-провайдерлар орқали амалга оширилади. 
Интернет-провайдерлар қуйидаги функцияларни бажаради: 
-маршрутизаторлар ва алоқа линиялари тармоғини тақдим этади ва 
охирги қурилмаларни тармоққа турли усулда уланиш имкониятларини 
таклиф этади, масалан -Dial-up, рақамли АЛ ёрдамида кенг полосали уланиш, 
локал тармоқ орқали юқори тезликли кириш, симсиз кириш; 
-Web-сайтлар тармоғига бевосита (тўғридан-тўғри) уланиш. 
Маҳаллий Интернет-провайдерлар миллий ва халқаро звенолар 
провайдерларига уланишади. 

---

28 
2.3- расм. Интернет-провайдерларнинг структураси. 
Магистрал операторлари улкан территорияларда (мамлакат, континент) 
магистралалоқа каналларига эга бўлишади. Регионал операторлар битта 
регионда (вилоят, ўлка, штат) хизматларни тақдим этади. Локал операторлар 
шаҳар чегарасида хизматларни тақдим этади. 
Ҳар бир Интернет-провайдер маъмурий бирлик бўлиб, IP протоколи 
бўйича маълумотларнги узатади ва Интернетда қабул қилинган исмлар ва 
адреслар бўйича келишувларга риоя қилади. Хостлар, маршрутизаторлар ва 
Интернетнинг бошқа компонентлари тармоқ ичида ахборотни қабул қилиш 
ва узатишни бошқариш учун протоколлардан фойдаланишади. 
Протокол
– тармоқда ахборотни узатиш қоидалари тўплами, аппарат 
ва дастурий таъминотни биргаликда ишлашини таъминлаш учун барча 
компаниялар бу протоколларга амал қилишлари лозим. Протокол - хабарлар 
тури ва форматини, хабарларни узатилиш тартибини белгилайди.
Интернет тармоғи турли