Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Назорат саволлари 
 
1. Usenet сервисининг вазифаси тушунтиринг. 
2. Конференцияга обунани ташкил этиш қандай? 
3. Usenet сервисининг ишлашини ташкил этиш 
4. IRC сервисининг вазифаси нима? 
5. mIRCга уланиш ва созлашни тушунтиринг. 
6. IRC ваmIRC командалари қандай? 
7. Каналлар билан ишлаш жараёнини тушунтиринг. 
8. Матнни жўнатиш жараёни қандай? 

---

239 
23- маъруза 
 
RTVC СЕРВИСИ– РЕАЛ ВАҚТ ВИДЕОКОНФЕРЕНЦИЯЛАР 
 
Режа: 
23.1. RTVC сервиснинг вазифаси. 
23.2. 
Видеоконференцияларни 
ташкил 
қилиш 
–H.32x 
стандартнинг 
протоколлари 
23.3. H.323 стандартнинг базали архитектураси 
23.4. H.323 тавсифномаларнинг ривожланиш истиқболлари 
 
23.1. RTVC сервиснинг вазифаси 
Видеоконференция– 
бу 
компьютерларнинг 
мультимедиа 
имкониятлардан фойдаланган ҳолда тармоқ бўйича иккита ва ундан ортиқ 
инсонларнинг мулоқоти ҳисобланади. Тамроққа уланган компьютер 
видеокамера, микрофон ва аудиоколонкалар билан таъминланган бўлиши 
керак. Видеоконференция тизимлари учун ишлатиладиган қурилмалар 
поғонага қараб персонал, гуруҳли ва студияли видеоконференцияларга 
бўлинади. 
Персонал видеоконференциялар (23.1. расм). Бу видеоконференция 
технологияларнинг «бошланғич поғонаси» ҳисобланади. Уларни яратиш 
учун ишчи жойда қўлланиладиган қиммат эмас дастурий ва дастурий 
аппарат воситалар талаб қилинади. Бундай турдаги видеоконференциялар 
вақт ва молия ҳаражатлари ката эмас пайтида иккита инсон ўртасида оддий 
мулоқот, интерактив ахборотлар алмашиш, файлларни жўнатиш учун 
ишлатилиши мумкин. Иловалар билан биргаликда ишлаш пайтида алоқа 
сеансдаги хамма қатнашувчиларга матнли ва график ҳўжжатларни 
тўғрилашга имконият берадиган маҳсус иловаси – «эълонлар доскаси» 
қўлланилади.

---

240 
23.1. расм. Персонал видеоконференцияларнинг 
қурилмалари. 
Гуруҳли видеоконференциялари 
(23.2 расм). Фойдаланувчи ўзи 
қатнашмасдан туриб лойиҳа ўстида ишлаш пайтида, мулоқотларни ва 
чиқишларни ташкил қилишда катта ва ўрта гурухдаги фойдаланувчиларни
эффектив мулоқоти учун қўлланилади. Сигнал юқори сифати бўлгани учун 
ҳужжатларни алмашиш ва кўриб чиқиш, иловалар билан гурухли ишлашни 
амалга ошириш мумкин. Гуруҳли видеоконференцияларни яратиш учун 
видеотерминалларнинг 
катта 
турдаги 
моделлари, 
гуруҳли 
фойдаланувчиларни уланишни таъминлаб берадиган сервери, ишчи 
станциялар ва сервер учун маҳсус дастурий воситалар, ISDN-уланиши ва 
локал тармоқ талаб қилинади. 
 
23.2-расм. Гуруҳли видеоконференцияларининнг қурилмалари. 

---

241 
Студияли видеоконференциялари 
(23.3 расм). Уларни яратиш учун 
юқорисинфли маҳсус телеқурилмалар (студияли камералар, овоз ва назорат 
қурилмалари, мониторлар) ва алоқа каналларнинг максимал ўтказиш 
қобилияти (сунъий йўлдош ва оптик тола алоқа каналларга кириш 
имконияти) талаб қилинади. Бундай видеоконференциялари кўп одамлар 
томонидан маълумотларни қайта ишлашни ташкил қилиш нуқтаи назардан 
максимум имкониятларни талаб қилинадиган масалаларни ечиш учун 
ишлатилади. Улар учун юритувчи томонидан тасдиқланган формал, қаттиқ 
регламент стильдаги мулоқот мос. Шундай видеоконференцияларнинг 
мисоли телекўприклар ҳисобланади.
Топология бўйича видеоконференцияларнинг иккита асосий турлари 
мавжуд: нуқта нуқта ва кўпнуқтали. Нуқта нуқта конференциялари знг 
оддий ҳисобланади. Улар фақат иккита ишчи станцияларнинг тўғридан 
тўғри уланишни кўрсатади, кўпнуқтали видеоконференциялари эса бир 
нечта фойдаланувчи ёки гурух фойдаланувчилар ўртасида мулоқотни 
тақдим этишни имконият беради, лекин кўпнуқтали сеансларни бошқариш 
сервер маҳсус қурилмани ўрнатиш ва қувватлашга қушимча ҳаражатларни 
талаб қилади.
23.3 расм. Студияли видеоконференцияларининг қурилмалари. 
Конференцияда қатнашадиган хамма терминаллар видеоконференция 
ресурсларни бошқарадиган, овоз ва видео қайта ишлаш бўйича терминаллар 
имкониятларни мослашадиган, кўп адреслар бўйича йўналтириш керак 
бўлган аудио ва видеооқимларни аниқлайдиган сервер билан уланишни 
ўрнатади.

---

242 
Агар бир нечта филиаллар билан реал вақт режимида фақат 
буйруқларни 
узатиш 
ва 
ҳисоботларни 
қабул 
қилиш 
учун
видеоконференцалоқани ишлатиш керак бўлса, бу мақсад учун «нуқта 
нуқта» турдаги конференция мос келади, демак хар битта филиал ва бош 
офисни маҳсус терминал билан таъминлаб бериш етади. Хамма 
филиалларнинг қатнашувчилари билан мажлисни ташкил қилиш учун 
кўпнуқтали видеоконференция талаб қилинади.
Кўпнуқтали алоқа сеанслари иккита асосий режимларда ўтказилиши 
мумкин: овоз бўйича активацияси – бу режимда сеанснинг хамма 
қатнашувчилари гапирадиган одамни кўради, гапирадиган одам эса 
олдинги одамни хам кўради (камерани ўтказиши вақтнинг реал режимида 
гапирадиган одамга амалга оширилади); доимий борлиги – хар битта 
қатнашувчига экранга бир нечта қатнашувчилардан расм қабул қилинади. 
Бунда экран бир нечта қисмларга бўлинади 2 дан 16 гача. Агар 
қатнашувчиларга нисбатан қисмлар кам бўлса, булардан биттаси «овоз 
бўйича» режимида ишлаши мумкин. 
Иккаласи режимларда видеоконференция администратори томонидан 
терминалларни улаш ва узиш, актив терминални танлаш «асосий назорати»
амалга оширилиши мумкин. Зарурият пайтида шу жараёнга исталган 
пайтида кириш имконияти билан администрация автоматик режимини улаш 
мумкин.