O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti raximov shavkat turdimurodovich

3.28-rasm.Sochiluvchi materiallarni uzatuvchi qurilma sxemasi: 
1-elektr dvigatel, 2-ventilyator, 3-qabul qilish bunkeri. 4-datchik, 5-truboprovod. 
Qorishma nasoslari 
Qorishmani qavatlarga yoki ish o‘rinlariga yetkazib berishda, shuningdek, 
uni turli yuzalarga chaplashda qorishma nasoslari, qorishma haydagichlar va turli 
qorishma o‘tkazgichlar (po‘lat yoki rezina) qo‘llaniladi. Qorishma nasoslarining 
ko‘p konstruksiyalari mavjud, biroq diafragmali qorishma nasoslari eng ko‘p 
tarqalgan.
SO-69, SO-49, SO-48, SO-10, SO-58 markalardagi qorishma nasoslarini 
ishlab chiqarmoqda, ularning ish unumi 1, 2, 4 va 6 m
3
/soat. Agar dastlabki to‘rtta 
qorishma nasosi bir plunjerli bo‘lsa, oxirgisi ikki plunjerlidir.
Qorishmani qanchalik uzoqqa yetkazib berish qorishma nasosining 
quvvatiga bog‘liq. Ish unumi 4 m
3
/soat gacha bo‘lgan qorishma nasoslaridan 
qorishma yuzalarga chaplashda foydalaniladi, biroq qorishmani uzatishda ham 

---

147 
ulardan foydalanish mumkin. Juda kuchli qorishma nasoslari ko‘pincha 
qorishmani bino qavatlarida joylashgan oraliq bunkerlarga uzatishda, shuningdek, 
bir yo‘la bitta, ikkita va undan ortiq forsunkani qo‘llagan holda qorishmani 
yuzalarga chaplashda ishlatiladi. 
 
3.29-rasm. SO-49 markali qorishma nasosi (sxema): 
1-qorishma tushirish moslamasi, 2-havo qalpoqchasi, 3-qorishma o‘tkazish trubasi, 4-haydash 
klapani, 5-suv tushirish jo‘mragi, 6-suv tushirish moslamasi, 7-elektr dvigatel, 8-tishli 
uzatma, 9-krivoship-shatun mexanizmi, 10-plunjer, 11-suv nasosining silindri, 12-rezinadan 
yasalgan silindrik diafragma, 13-ish kamerasi, 14-so‘rish klapani, 15-so‘rish patrubogi, 16-
qorishma bunkeri. 
SO-49 markali qorishma nasosi yassi diafragmali bir bosqichli plunjerli 
nasosdan iborat, bu nasos bir o‘qli aravachaga montaj qilingan (3.29-rasm). 
Qorishma nasosining 5-15 sekundda ishlaydigan pnevmoelektr relesi va 
manometr uchun himoya qurilmasi bor. Pnevmoelektr relesi masofadan 
boshqarish agar sistemada bosim yo‘l qo‘yilgan chegaradan chiqib ketgan 
hollarda nasos elektrodvigatelini o‘sha zahoti uzib qo‘yish uchun xizmat qiladi. 
Qorishma trubasiga qorishma tiqilib qolgandagina emas shuningdek forsunka 
yonidagi jo‘mrak to‘silib qolganda ham qorishma nasosi ishlamay qo‘yadi. 
Qorishma haydagichlar 
Qorishma haydagichlar yoki siqilgan havo bilan ishlaydigan apparatlar 
qorishmani kompressordan keladigan havo yordamida bino qavatlariga uzatish 
yoki uni suvaladigan yuzalarga chaplash uchun xizmat qiladi.

---

148