Yangi pedagogik texnologiyalar

50
Ta’lIM TexNoloGIyalarI № 5–6, 2012
• ахборот-коммуникацион технологиялар
учта шарнинг тўқнашувлари
T/р
V
V
1
V
2
0
50.00
0.00
0.00
1
–49.01
0.99
0.00
2
48.52
0.99
–0.49
3
–47.56
1.93
–0.49
4
46.12
1.93
–0.96
5
–45.20
2.81
–0.96
6
42.85
2.81
–1.40
7
–42.00
3.60
–1.40
8
38.81
3.60
–1.80
9
–38.04
4.30
–1.80
10
34.08
4.30
–2.16
11
–33.40
4.89
–2.16
12
28.77
4.89
–2.47
m
1 
= 100, m
2 
= 200
Жадвалнинг биринчи қаторида-уччала шар-
лар тезликларининг проекцияларининг дастлаб-
ки қийматлари берилган. 
m
 
массали шар тезлиги 
проекциясининг мусбат қиймати вақтнинг даст-
лабки моментида бу шар 
х
ўқи йўналишида, яъни 
худди 
m
2
шар каби тинч турган 
m
1
шар томонга 
ҳаракатланганлигини кўрсатади. Биринчи урилиш 
х
ўқи йўналишида кичик тезлик олган биринчи 
шар билан юз берди. Марказий шар биринчиси-
дан қайтиб, 
m
2
шар томонга ҳаракатлана бошла-
ди, бунда ўзининг тезлиги қарама қарши томонга 
ўзгарди ва абслют қиймат жиҳатидан бир оз ка-
майди. Жадвалнинг учинчи қаторидаги натижалар 
марказий шарнинг иккинчи тўқнашувини тавсиф-
лайди. 
m
2
 
шар х ўққа қарма қарши йўналишда би-
рор тезлик олган, 
m 
шар эса
 
m
2
дан аксланиб, 
m
1
шарга етиб олди. Жадвалнинг давомидан кўриниб 
турганидек, зарблар алмашишини тўхтатиш учун 
ўн икки урилиш камлик қилган.
Берилган дастлабки шартларда урилишлар 
жараёни нечта тўқнашувдан сўнг тўхташини би-
лиш учун дастур билан навбатдаги суҳбатда 12 
тўқнашувни эмас, масалан, 500 – 100 тўқнашувни 
таҳлил қилишни буюриш керак. Дисплей экранида-
ги югурувчи кадрда осонгина олиш мумкин бўлган 
бундай узун жадвални китобда жойлаштириш мум-
кин эмаслиги табиий ҳол. Шунинг учун дастлабки 
шартларни ўзгартириш мақсадга мувофиқ. 
Маса
-
лан
, қуйидаги жадвалда келтирилган бошланғич 
шартлар учун жараён тўртта тўқнашувдан кейин 
тўхтайди.
учта шар тўқнашувлари
T/р
V
V1
V2
0
7.00
0.00
0.00
1.
–5.73
1.27
0.00
2.
3.82
1.27
–1.91
3.
–3.12
1.74
–1.91
4.
–1.10
1.74
–2.31
aBS (v)
m
1
=10, m
2
=5/
Жадвал дастлабки шартлар ҳақида тўлиқ маъ-
лумотга эга ва тўқнашувлар тугаши сабабла-
ри изоҳга муҳтож эмас. Натижаларнинг охирги 
қаторидан келиб чиқадиган, марказий шар ўзининг 
иккинчи шар томонга йўналган тезлигини унга ҳеч 
қачон ета олмайдиган даражада кичрайтиргани 
ҳақидаги хулоса жадвал тагидаги маълумотда ҳам 
келтириб чиқарилганлигини таъкидлаб ўтамиз.
Урилишлар тўхташининг сабаби ҳақидаги маъ-
лумотнинг яна бир варианти ушбу сериядаги охир-
ги жадвал сўнгида келтирилган:
Учта шар тўқнашувлари
T/р