Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

Trasologik ekspertiza hal qiladigan masalalar
Sud trasologik ekspertizasi kriminalistik ekspertizaning bir turi 
hisoblanadi. Trasologik ekspertiza yordamida turli-tuman masalalar hal 
etilishi mumkin. SHulardan eng muhimi iz hosil qiluvchi ob’ekt va uni 
qoldirgan izi bo‘yicha individual identifikatsiya qilishdir. Sud trasologik 
ekspertizasining ob’ektlari bo‘lib qo‘l, oyoq, buzish qurollari, transport 
vositalari va boshqa izlar hisoblanadi. 
Daktiloskopik ekspertizasi hodisa joyida barmoq izlari qoldirgan 
shaxs, iz hosil bo‘lgan vaqt va sharoitni aniqlash imkoniyatini beradi. 
Daktiloskopik ekspertizaning 
ob’ektlariga
quyidagilar kiradi: 
Ma'lumot uchun! So'nggi vaqtlarda izlardan mikrorelefi saqlangan 
nushalar olishda yangi kimyoviy materiallardan foydalanila boshlandi. 
Bu materiallardan biri polimer hisoblanadi. Bu polimer silikon pasta 
“K” nomi bilan yurgiziladi. Pasta “K” - tez quruvchan, kul rang, har 
qanday yuzada yahshi joylanadigan hususiyatga ega. Pastaning 
qo'yilib qolishini tezlatish maqsadida yuz qism pastaga 7-10 qism 
katalizator qo'shiladi.
Ayrim hajmli izlardan nushalar olishda plastilindan ham foydalanish 
mumkin. Ammo plastilin yopishqoq bo'lgani uchun uni glitserin yoki 
vazelin bilan yumshatib keyin izdan nusha ko'chirib olinadi. 
E'tibor qiling! Sud trasologik ekspertizasi quyidagi turlarga bo'linadi: 
- 
daktiloskopik ekspertiza; 
- 
oyoq (poyabzal) izlari bo'yicha o'tkaziladigan ekspertiza; 
- 
buzish qurollari va uskunalardan qoladigan izlar bo'yicha 
o'tkaziladigan ekspertiza; 
- 
transport vositalaridan qoladigan izlar bo'yicha o'tkaziladigan 
ekspertiza; 
- 
tishlardan qoladigan izlar bo'yicha o'tkaziladigan ekspertiza; 
- 
bo'laklardan bir butunlikni aniqlash bo'yicha o'tkaziladigan 
ekspertiza. 

---

91 
-
barmoq izlari qoldirgan predmetlar yoki ularning qismlari; 
-
ko‘zga xira ko‘rinadigan barmoq izlari mavjud bo‘lgan 
predmetlar; 
-
daktiloskopik plyonkaga ko‘chirib olingan barmoq izlari; 
-
predmetlardagi izlarning keng ko‘lamli olingan fotosurati; 
-
barmoq izlardan olingan gipslik nusxalar; 
-
jinoyat ishining boshqa materiallari (bayonnomalar, dastlabki 
ekspertiza xulosasi); 
-
taqqoslab tekshirish uchun gumon qilinganning barmoqlaridan 
olingan nusxalar. 
Buzish qurollaridan qoladigan izlar bo‘yicha o‘tkaziladigan 
ekspertizada hodisa joyida qoldirilgan izlar, buzish qurollari va 
uskunalarni identifikatsiya qilish, hamda sud trasologiyasi bo‘yicha 
mavjud bo‘lgan maxsus bilimga asoslanib izlarning hosil bo‘lish 
mexanizmi aniqlanadi: 
- buzish qurollari izlari mavjud bo‘lgan predmet yoki uning bir 
qismi; 
-
hodisa joyidan topilgan izlardan olingan nusxa; 
-
iz topilgan predmet va izning fotosurati; 
E'tibor qiling! Oyoq (poyabzal) izlari bo'yicha o'tkaziladigan 
ekspertizada hodisa joyida iz qoldirgan shahs va uning ayrim 
hususiyatlari (bo'yi, yoshi va h.k.) aniqlanadi. Bu turdagi ekspertizaning 
ob'ektlari bo'lib quyidagilar hisoblanadi: 
- 
u yoki bu predmetda qoldirilgan yuzaki oyoq izlaridan 
daktiloskopik plyonkaga ko'chirib olingan nushalar; 
- 
botiq oyoq izlaridan olingan gips nushalar; 
- 
oyoq izlari olingan fotosurat; 
- 
jinoyat ishi materiallari; 
- 
gumon qilingandan olingan poyabzal; 
- 
agar hodisa joyida paypoq izi topilgan bo'lsa, gumon qilingandan 
olingan paypoqlar; 
- 
agar hodisa joyida yalang oyoq izi topilib, undan gipslik nushalar 
olingan bo'lsa, gumon qilingan shahs oyog'ining 2-3 nafar eksperimental 
nushasi.

---

92 
-
hodisa joyidan topilgan yoki gumon qilingan shaxsdan olingan 
buzish qurollari; 
-
hodisa joyini ko‘zdan kechirish bayonnomasi. 
Transport vositalaridan qoldirilgan izlar bo‘yicha o‘tkaziladigan 
ekspertizada yo‘l transport hodisasida ishtirok etgan transport 
identifikatsiya qilinadi. Uni sodir etish holatini va sud trasologiyasi, sud 
avtotexnikasi bo‘yicha maxsus bilimga asoslanib hodisa mexanizmini 
aniqlash hisoblanadi. Ekspertizaning