Loyiha O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

E’tibor qarating! 
So‘roq o‘tkazishning protsessual-huquqiy 
asoslari JPK 96-108-moddalari bilan tartibga solinadi. Gumon 
qilingan shaxslarni so‘roq qilish tartibi JPK 109-113-moddalarida 
ko‘rsatilgan. Guvoh va jabrlanuvchilarni so‘roq qilish tartibi va 
usullari JPK 114-124-moddalarida qayd qilingan. 

---

263 
Kriminalistik taktik uslublarni qo‘llash nuqtai nazaridan guvoh va 
jabrlanuvchilarning protsessual holati va huquqlari deyarli bir xil bo‘lib, 
ularning holatlari o‘xshashligi sababli bir usulda so‘roq qilinadi. Lekin 
ushbu protsessual shaxslarning holatlarini ba’zi tomonlari e’tiborga 
olinib ularni so‘roq qilishda turli uslubni qo‘llash mumkin. Jumladan, 
gumon qilinuvchiga nisbatan jinoyat ishi yuzasidan hali aniq va asosli 
isbotlar bo‘lmaganligi uchun uni faqat gumon qilingan shaxs sifatida 
so‘roq qilinadi. Ayblanuvchi esa tergovchining unga nisbatan to‘plangan 
dalillari asosida ayblanuvchi sifatida so‘roq qilinadi va taktik uslublar 
mana shu holatlarga asosan qo‘llaniladi. 
Guvoh bilan jabrlanuvchining protsessual holati deyarli bir xil, 
huquq va burchlari ham o‘xshash. Lekin ayrim holatlar mavjudki, guvoh 
bilan jabrlanuvchi orasida ba’zi bir farq ham bordir. Jumladan, 
jabrlanuvchi jinoyat oqibatidan bevosita moddiy, ma’naviy va jismoniy 
zarar ko‘radi, shuning uchun tergov natijasidan bir muncha manfaatdor. 
So‘roq jarayonida jabrlanuvchi ko‘rsatuv berishda voqeani to‘g‘ri 
va ob’ektiv yoritishiga uning shaxsiy adovati va psixologiyasi, ya’ni 
ruhiy holati ta’sir etishi mumkin. Guvohda esa bu xususiyatlar 
bo‘lmaganligi uchun odatda xolis ko‘rsatuv beradi. 
So‘roq qilinuvchi shaxslar ko‘rsatuvlarining shakllanishi murakkab 
jarayondir, chunki uni yuzaga kelishida his eta bilish va mantiqli 
fikrlashning turli shakllari ishtirok etadi. SHu sababli so‘roq qilishda 
shaxsning ruhiy holatini, xususiyatlarini nazarda tutgan holda taktik 
uslublarni qo‘llab, jinoyat ishiga tegishli ma’lumotlarni olish mumkin. 
Ko‘rsatuvni qanday hosil bo‘lishini, uning psixologik asoslarini 
bilish tergovchiga taktik uslublarni to‘g‘ri qo‘llashga yordam beradi. 
Gumon qilinuvchi va aybdor, guvoh va jabrlanuvchilarning jinoyat 
ishida tutgan turli protsessual holati hamda tergov qilinayotgan 
shaxsning jinoyatdagi roliga qarab ularni so‘roq qilishda farqlar mavjud. 
Ammo ko‘rsatuvlarning tashkil topishida o‘ziga xos umumiy psixologik 
qonuniyat ham bor, albatta. Tergov qilinayotgan jinoyat holatlarini qabul 
qilish, xotirada saqlab qolish va gapirib berish jarayoniga ta’sir 
ko‘rsatuvchi ob’ektiv va sub’ektiv faktorlar guvoh va ayblanuvchiga bir 
xilda ta’sir etishi mumkin. Jinoyatchi o‘zini va shu bilan birga 
ishtirokchilarning voqea sodir bo‘lgan joyda bo‘lgan shaxslarning