Narzulla Jo„rayev O„zbekiston tarixi

«Biz madaniy inqilobning g„alabasi haqida gapirmoqdamiz. Madaniyat va 
san‟at esa hozir og„ir tanglikka duchor bo„lgan. Bu mafkuraviy zulmning 
oqibatidir. Partiya shu yillar mobaynida «sotsializmning asoslarini bunyod etish, 

---

371 
«keng ko„lamda kommunizm», «rivojlangan sotsializm» qurish bilan mashg„ul 
bo„lib ketaverdi. Har xil «izm»lar, orzu-havaslar, maqsadlar haqida gapirar 
ekanmiz, nihoyat shuni uqib olishimiz kerakki, bu yorug„ dunyoda insonning 
hayotidan ko„ra qadrli boshqa hech narsa yo„q. Uning ahvoli yomon edi, hozir 
ham o„zgargan emas».
Prezident o„z fikrini davom ettirib
«Kommunistik partiya 
bosib o„tgan yo„lni tahlil etish va unga baho berishdan maqsadimiz shuki, har 
bir kishi endi nihoyat ko„zni katta ochib, turmushga razm solsin. Mafkuraviy 
aqidalardan voz kechsin, haqiqatga ro„yirost qarasin»
, degan edi. 
Shu bois respublikada mafkuraviy aqidalarga va bir qolipdagi safsatabozlikka 
bo„ysunadigan, inson, xalq, jamiyat manfaatlariga putur yetkazayotgan siyosiy, 
mafkuraviy va davlat tuzilmalaridan dadil voz kechila boshlandi. Ijtimoiy adolatni, 
xavfsizlik, ijtimoiy muhofazani, millati, dini va e‟tiqodidan qat‟i nazar, fuqarolarning 
huquq va erkinliklarini, sha‟ni va qadr-qimmatini himoya qilishni ta‟minlashga 
kafolot berish talabi muhim ahamiyat kasb eta boshladi. Demokratiyaning asosiy 
xususiyatiga – adolat va qonunning ustuvorligini ta‟minlashga qaratilgan choralar 
ko„rildi. Mamlakat va xalq manfaatlari yo„lida birlashish, kuchlarni uyg„unlashtirish, 
barcha imkoniyatlardan ehtiroslarga berilmay aql-idrok bilan foydalanish yo„li tutildi. 
Shunday bo„lsa-da joylarda 1991-yil 31-avgustda qo„lga kiritilgan tarixiy voqea – 
O„zbekiston mustaqilligining ahamiyati va mohiyatini mafkuraviy vositalar orqali 
xalq ongiga yetkazishda, ularni istiqlolni mustahkamlash uchun fidoyilik bilan 
mehnat qilishga safarbar qilishda sustkashlik hollari ko„rina boshladi. Ana shunday 
sharoitda O„zbekiston mustaqilligining tashabbuskori va tashkilotchisi Prezident 
I.A.Karimov birinchilardan bo„lib jamiyatda ma‟naviy poklanishni amalga oshirish, 
eski aqidalardan xoli bo„lish zarurligini, keyinchalik esa milliy istiqlol mafkurasini 
yaratish lozimligini payqadi va kunning dolzarb vazifasi qilib qo„ydi. Ochig„ini aytish 
kerak, mazkur muhim masalani to Prezidentning o„zi dolzarb vazifa qilib 
ko„tarmaguncha hech kim bu haqda jiddiy qayg„urmadi. Bu o„rinda 1992-yil 2-iyulda 
bo„lgan O„zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining O„ninchi sessiyasi hujjatlarini 
alohida ta‟kidlash lozim. Unda Prezident respublika hukumati o„tkazayotgan ichki va 
tashqi siyosatning asosiy yo„nalishlari, O„zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy ahvol 
haqida axborot berdi. Ma‟ruzada Prezident bozor munosabatlariga o„tishda muqarrar 
tarzda hisobga olinadigan ijtimoiy ong, ijtimoiy ruhiyat masalasiga katta e‟tibor berdi. 
Jumladan, u O„zbekiston Respublikasi o„z taraqqiyotining yangi davriga kirganiga, 
kishilarda shubhasiz yangi tafakkur va dunyoqarashni shakllantirishni talab qila 
boshlaganiga e‟tiborni qaratdi. O„z fikrini rivojlantirib, Prezident avvalgi 
yakkahukmron mafkura mulkka munosabatda egasizlik tushunchalarini kishilar 
ongiga singdirib kelganini, u tadbirkorlikka yo„l ochmasligini ta‟kidladi. 
Haqiqatan ham sho„rolar davri mafkurasi kishilar ongiga ijtimoiy tenglik, 
boshqacha qilib aytganda, boqimandalik tushunchasini, ya‟ni yaxshi ishlasam ham, 
yomon ishlasam ham davlat baribir boqadi, degan mafkurani singdirib kelgan edi. 
Bunday yondashish kishilarda tashabbusni bo„g„ib qo„yardi. Chunki kishi o„zining 
samarali mehnatidan manfaatdor bo„lmasa unda halol mehnatga intilish, ish natijasi 

---

372 
uchun mas‟uliyatni oshirish tuyg„usi yo„qoladi. Shuning uchun ham Oliy Kengash X 
sessiyasida chinakam mustaqil O„zbekiston davlatini barpo qilish yo„lida barchaning 
birlashishiga erishish kunning dolzarb vazifasi qilib qo„yildi. Bunday vazifani esa 
barcha uchun muqaddas hisoblangan milliy istiqlol mafkurasi, mustaqillikni 
mustahkamlashga qaratilgan g„oyalar orqali uddalash mumkin edi.