O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti “Himoyaga ruxsat etilsin”

 

---

93 
Mavzu yuzasidan tajriba-sinov ishlarini o‘tkazish metodikasi. 
Insonning dunyoga kelishi, kimning farzandi bo‘lishi va qachon, qanday 
holatda dunyodan ko‘z yumishi avvaldan belgilangan bo‘ladi. Ammo dunyoga 
kelgach uni qanday yashab o‘tish, o‘zidan qanday izlar qoldirish, ayniqsa ilm 
yo‘lida kelajak avlodga arzigulik me’ros qoldirish, yosh avlodning ta’limi va 
tarbiyasiga vijdonan yondashish har bir insonning o‘z qo‘lida. Demak, ezgulikka 
intilib yashash, o‘tgan umridan, qilgan ishlaridan va qoldirayotgan ma’naviy 
me’rosidan qoniqish hosil qilish har bir insonning eng ezgu orzusi va shu yolda 
tinimsiz izlanishda bo‘lishga o‘zida kuch topishi lozim ekan. 
Bizning mavzuyimiz qahramoni professor Sh.K.Murodov o‘tgan umridan 
afsus qilmaydigan, xalqimizning zabardast olimlaridan biridir. O‘zbekistonga 
o‘tgan asr boshlarida kirib kelgan chizma geometriya fanining rivojlanishida, bu 
yo‘nalishda olib borilayotgan ilmiy tadqiqot ishlari ko‘lamini kengayishida 
o‘zining shaxsiy o‘rnini ko‘rsata olgan haqiqiy mahalliy va milliy fan fidoiysidir. 
Chunki dastlab, bu fanni o‘qitishda boshqa xudud va millat olimlari faoliyat 
ko‘rsatgan bo‘lsa, keyinchalik professor R.X.Horunovdan keyin ilmiy faoliyat 
bilan shug‘ullangan yosh tadqiqotchi Shmidt Murodovdir. 
Bir asrga yaqin davr mobaynida chizma geometriya fani mamlakatimizda 
rivojlandi va rivojlanmoqda. Yosh avlodni tayyorlashda, fanni yanada taraqqiy 
ettirishda, mamlakatimiz iqtisodini rivojlantirishda muhandis kadrlarni sifatli 
tayyorlashda professor Sh.K.Murodov hali-hanuz tinimsiz mehnat qilmoqda. 
Chizma geometriya va chizmachilik fanlariga oid deyarli barcha o‘quv 
adabiyotlarida fan tarixi, uning rivojlanishi, faoliyat ko‘rsatgan olimlar to‘g‘risida 
materiallar albatta beriladi. Bundan tashqari bu fan o‘zining tarixiy taraqqiyoti 
yuzasidan arzigulik maqomga ega. Shu maqsadda XXI asrning boshlaridan 
5140700 - “Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi” ta’lim yo‘nalishi o‘quv 
rejasiga “Grafika tarixi va taraqqiyoti” fani kiritildi. Keyinchalik “Grafik tasvirlash 
asoslari” fani tashkil qilindi va uning tarkibiga “Grafika tarixi va taraqqiyoti”, 
“Chizma geometriya praktikumi”, “Chizmachilik praktikumi” bo‘limlari kiritildi. 

---

94 
“Grafika tarixi va taraqqiyoti” bo‘limining mazmuniga qadimdan to shu 
kungacha grafika fani yuzasidan qilingan ilmiy va amaliy faoliyat natijalari tarixi, 
qomusiy olimlarning yaratgan yangiliklari, g‘oyalari, ularning tahlili, turli 
mamlakatlarda fan yuzasidan tadqiqot olib borgan shaxslarning hayotlari va ilmiy 
faoliyatlari, xususan O‘zbekistonda olib borilgan ishlar yuzasidan mavzular 
kiritilgan. Dars jarayonida talabalar tarixiy materiallarni professor Sh.K.Murodov 
tomonidan tayyorlangan o‘quv va metodik qo‘llanmalari asosida o‘zlashtiradi 
hamda reyting ball to‘playdi.
O‘quv adabiyotida Sh.K.Murodov hayoti va faoliyati yuzasidan qisqa material 
o‘rin olgan. Biroq bu talabaga to‘laqonli bilim olishga imkon bermaydi. Shu 
sababli biz olimning ilmiy va pedagogik faoliyatini hamda hayot yo‘lini chuqur 
o‘rganishga harakat qildik. Biz to‘plagan materiallar ichida olimning ustozlari, 
hamkasblari va shogirdlari to‘g‘risida boshqa hech qayerda yozilmagan noyob 
manbaalar o‘rin olgan.
Demak, talabalar fan tarixini chuqur o‘rganishida, amaliy bilim, ko‘nikma va 
malakaga ega bo‘lishida, fanga o‘zida katta qiziqish uyg‘onishida, haqiqiy 
olimlarga nisbatan havas ulardek bo‘lishga intilish kuchayishida bizning 
tadqiqotimizning amaliy ahamiyati bo‘lishi tabiiydir. Shuning uchun tajriba-sinov 
ishlarini 5140700 - “Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi” ta’lim 
yo‘nalishining TS401 va TS402 akademik guruhlarida fanning “Grafika tarixi va 
taraqqiyoti” bo‘limi yuzasidan o‘tkazdik. 
Tajriba-sinov vaqtida talabalarga yetkazilgan qiziqarli tarixiy materiallar, 
olimlarning hayotlik davrida ro‘y bergan voqealar, ilm sohasidagi kishilar 
o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar, olimlarning ilm va hayotda o‘zlarini qanday 
tutishlari, fanga nisbatan mehr-muhabbatlari, uning taraqqiyoti uchun ularning 
fidoyiligi yuzasidan berilgan turli-tuman voqea-hodisalar o‘zining salmoqliligi 
hamda haqiqatligi bilan o‘z o‘rniga ega bo‘ldi. 
Natijada talabalarning ushbu bo‘lim yuzasidan o‘zlashtirish hamda sifat 
ko‘rsatkichlari o‘sdi. Eng asosiysi fan darg‘alari hayoti va fanni rivojlanish tarixi 

---

95 
yuzasidan olgan bilim va amaliy ko‘nikmalari DTSda belgilangan minimum 
talablariga to‘laqonli javob berdi. 
Ilmiy tadqiqot ishi ikki bosqichda olib borildi.