Таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

Ҳамкорлик дастурлари
Бир томондан янги ташриф буюрувчиларни жалб этиш ва сотув 
ҳажмини ошириш, иккинчи томондан эса комиссион мукофотлар 
ишлаб олиш мақсадида Интернетда ҳамкорлик дастурлари (аffiliate 
programs, assotiate programs ѐки revenue sharing-, bounty- ва refferal 
programs) кенг тарқалган. Ҳамкорлик дастурларида, одатда товар ѐки 
хизматлар сотувчиси бўлган сайт ва ҳамкор сайтлар қатнашади. 
Ҳамкорлар сотувчи серверига оддий ссилкалар, логотиплар ва 
баннерларга эга бўлиб, сотувчилар бунинг учун уларга мукофот пули 
тўлайди. Дастур вариантига қараб мукофот пуллари уларнинг 

---

241 
ссилкаси бўйича ташриф буюрган ҳар бир киши учун, рўйхатдан 
ўтиш ѐки таклиф этилаѐтган товар ва хизматларга обуна бўлиш учун 
ѐ бўлмаса қилинган харидлар учун тўланиши мумкин. Комиссион 
мукофотлар қатъий белгилаб қўйилган сумма ѐки қилинган хариддан 
фоиз кўринишида бўлиши мумкин. Бундан ташқари, айрим 
сотувчилар фақат биринчи битим бўйича мукофот пули тўласалар, 
бошқалар мижозларнинг кейинги харидларини ҳам ҳисобга оладилар. 
Ҳамкорлик дастурини танлаб олиш таклиф этилаѐтган товар ѐки 
хизмат турларига боғлиқ бўлади. Китоб, гул ѐки компакт-диск каби 
турдаги товарлар билан савдо қилувчи Интернет-дўконлар, одатда 
муайян харидлар учун пул тўлайдилар, обуна хизматларини, масалан, 
ахборот маҳсулотларига таклиф этувчи web-серверлар эса уларга 
обуна учун пул тўлайдилар, бунда айримлар махсус шакллар 
тўлдирилиши билан, бошқалар эса кўрсатилган хизмат учун ҳақ 
тўланган пайтдан бошлаб мукофот пули тўлайдилар. 
Бозорнинг турли секторларидаги сайтлардан мисол қилиб 
қуйидагиларни кўрсатиш мумкин: Barnes&Noble ва Amazon.com — 
китоб савдоси, Cyberian Outpost ва BuyDirect.com — компьютер 
техникаси ва дастурий таъминот савдоси, FAO Schwartz — 
ўйинчоқлар савдоси, Omaha Steak ва The LobsterNet — озиқ-овқат 
маҳсулотлари савдоси, CD Now — компакт-дисклар савдоси ва 
ҳоказолар. 
Сотувчилар 
учун 
ҳамкорлик 
дастурларини 
яратиш 
ва 
ривожлантиришнинг табиий жавоб этувчи томонлари уларнинг товар 
ва хизматларини бепул реклама қилиш, сотув каналларини 
кенгайтириш ҳисобланади. Бундан ташқари, баннер рекламасидан 
фарқли ўлароқ, улар учун товарни сотмасдан туриб «тирик» пулда 
ҳақ тўлаш талаб қилинмайди. 
Ҳамкорлик дастурларида иштирок этиш web-сайт эгаларига ўз 
web-серверидан қўшимча даромад олишга имкон беради. Бу усул 
тўлов тизимларидан фойдаланиш ва ташриф буюрувчилар учун 
қўшимча хизматлар тақдим этиш билан боғлиқ қийинчиликларни 
айланиб ўтиш имконини беради ва шу аснода катта трафикка эга 
бўлмаган сайт эгалари учун муҳим аҳамият касб этади.