B a L i q L a r b I o L o g I y a s I

 

---

1.4-rasm.
 
Zog’ora baliqning nafas olish sistemasi: l-jabra yoyi, 2-jabra qilchalari (lichinkasi), 3-
jabra yaprog’i, 4—5-qon olib keluvchi va qon olib ketuvchi jabra arteriyalari. 
 
Suyakli baliqlarning qon aylanish sistemasi. Zog’ora baliqning yuragi tana bo’shlig’ining 
oldingi qismida qorin tomonida joylashgan. Uning faqat uchta bo’limi: venoz sinusi (qo’ltig’i), 
yurak bo’lmasi va uning ostida joylashgan muskulli yurak qorinchasi bor. Shunday qilib, zog’ora 
baliq va umuman suyakli baliqlar yuragida arterial konus bo’lmasligi bilan tog’ayli baliqlar 
yuragidan farq qiladi. 
Yurak qorinchasidan yo’g’on qon tomiri — qorin aortasi chiqib, boshlanish joyida aorta 
so’g’oni deb ataladigan kengayish hosil qiladi. Aorta so’g’oni klapanlari va ko’ndalang yo’lli 
muskullari bo’lmasligi bilan yurak bo’limlaridan, xusu-san aiterial konusdan farq qiladi, shuning 
uchun ham u yurak singari mustaqil urib (ishlab) turmaydi. Til osti jabrasining yarim bo’lagi 
to’liq taraqqiy etmaganligi natijasida uning qon olib keluvchi jabra arteriyasi yo’qolganligi 
sababli faqat to’rt juft qon olib keluvchi jabra arteriyasiga
 
ega. 
Qon aylanish sistemasining navbatdagi pyerifyerik qismlarini oddiy preparovkalarda 
ko’zdan kechirib bo’lmaydi, buning uchun maxsus in’eksiya qilingan preparat talab qilinadi. 
Shunday qilib, qon olib keluvchi jabra arteriyalari, jabra yaproqlarida kapillyarlar sistemasiga 
bo’linib ketadi. Bu kapillyarlarning juda yupqa devorlari orqali qon bilan jabrani yuvib o’tuvchi 
suv orasida gazlar almashinuvi ro’y byeradi. So’ngra kislorodga boy arterial qon, kapillyarlar 
orqali qon olib ketuvchi jabra arteriyalariga yig’ilib, natijada toza qon orqa (dorzal) to-monda 
joylashgan bir juft aorta ildiziga quyiladi. Aorta ildizlari boshning orqasida umurtqa 
pog’onasining tagida bir-biri bilan qo’shilib, butun organlarga qon olib boruvchi qon tomirlar 
chiqadigan orqa aortani hosil qiladi. 
Dum bo’limidagi venoz qon toq dum venasi orqali keladi va ikkiga bo’linib buyraklarga 
boradi. Suyakli baliqlarning ko’pchiligida tog’ayli baliqlarga qarshi o’laroq faqat chap buyrakda, 
chap keyingi kardinal vena mayda kapillyarlarga bo’linib qopqa sistemasini hosil qiladi. Keyingi 
o’ng kardinal vena esa kyuvyerov quyilishigacha uzluksiz boradi. Buyraklardan keluvchi keyingi 
kardinal venalar yurak atrofida bosh qismdan venoz qon olib keluvchi oldingi kardinal venalar