Metodologiyasi

xarakteri. Falsafiy maktablarning va yo'nalishlarning t a ’siri.
Pozitivizm. Tarixda sabab va oqibatlarni chuqur anglashni inkor
qilish. Jamiyat evolyutsiyasi. Tarixni materialistik tushunish.
Tarix — bu sinflar kurashi. Ishlab chiqarish va ishlab chiqa-
rish munosabatlari taraqqiyoti dialektikasi. Neokantchilik. Ling-
vistik burilish. Matn tahlili. Tarixni o'rganishda obyektiv fik r
bo'la olmaslik g ‘oyasi. Tarixni adabiyotga almashtirishga urinish.
Poststrukturalizm. Dalillarga bo'lgan munosabat. Ichki munosa­
batlar. Postmodernizm. Strukturalizm. Tizimli uslub va funksi-
ya viy tahlil. Ekzistensionalizm. Shaxsning fojiasi. Neopozitivizm.
Tarixning diniy falsafasi.
T arix n i ilm iy jih a td a n ta h lil qilish, uni idrok etish, y u z ber- 
g an ijtim oiy-siyosiy ja ra y o n la r orqali m uayyan d av rn in g siyosiy 
va m a ’naviy m u h itin i b ah o lash , h a r b ir davr kishilari ru h iy a- 
ti, m a ’naviy axloqiy m e zo n lari, voqea-hodisalarga m u n o sab atin i 
o ‘rg an ish , u n i falsafiy id ro k etish tarix falsafasi tu sh u n ch asin in g
m a z m u n in i belgilaydi1.
T arix va u n i tu sh u n ish , u ni an g lash , u ni idrok etish, uni 
tu s h u n a olish va u n i tu sh u n tirib berish tu rli dav rlarda tu rlich a 
n u q ta y i-n a z a rla r va yondashu v lar asosida am alga o shirilg an lig i 
b ois, tu rli davrlard a ta rix va tarix fani h am d a unga boMgan m u ­
n o sab at h am tu rlich a boMgan.
A slida ta rix falsafasi tu sh u n ch asi Sitseron (y u n o n faylasufi, 
m ilo d d a n avvalgi 106—43-yy.) to m o n id an « tarix n in g otasi* deb 
ulugM angan q adim g i y u n o n tarixchisi G ero d o t (lot. H ero d o ­
tu s, y u n o n . Iro d o to s, m ilo d d a n avvalgi ta x m in a n 484-yil, K i- 
c h ik O siyo, G a lik a rn a s — m ilo d d an avvalgi ta x m in a n 426-yil, 
Y u n o n isto n , F uriya) h a m d a F u k id id asarlarid an bo sh langan.
1 Tarix falsafasining nazariy asoslari. 35-b.
180

---