Mavzu Menejment nazariysining shakllanishi va rivojlanishi Reja: Boshqarish ta„limotidagi yo‟nalishlar. “Ilmiy menejment”

A. Fayol boshqarishni: 

Kelajakni ko‟ruvchi; 

Faoliyatni tashkillashtiruvchi; 

Tashkilotni idora qiluvchi; 

Faoliyat turlarini muvofiqlashtiruvchi; 

Qaror va buyruqlarning bajarilishini nazorat qiluvchi kuchli qurol 
deb ataydi. Bu fikrlar xozirgi davrgacha boshqarish fani asosida yotadi. 
―Ilmiy menejment‖ va ―mumtoz menejment‖ namoyandalari mexnatni ilmiy 

---

tashkil qilish tamoyillarini ishlab chiqishdi. Mexnatni 
texnokratik 
boshqarilishiga 
asos solishdi. Bu tamoyillar asosida: 

raxbarning xodimga bo‟ladigan munosabatlari aloxidalashtirildi; 

mexnatni rag‟batlantirish qat„iy me„yorlashtirildi; 

mexnatni rejalashtirish va uni nazorat qilish qat„iylashtirildi; 

mexnatga jismonan majburlash o‟rnatildi; 

yollanma ishchidan fikrsiz robot sifatida foydalanish usuli qat„iy 
o‟rnatildi. 
Mexnatni texnokratik boshqarish usuli yollanma ishchilarning mexnat 
unumdorligini oshirishda g‟oyatda samarador va maqbul usul sifatida ko‟p yillar 
davomida xizmat qildi. Ayniqsa, bu usul G.Ford zavodlarida yuqori rivojlanishga 
erishdi. Uning boshqa kompaniyalardagi izdoshlari ishlab chiqarishni uzluksiz- 
konveyer usulida tashkil etishlari boshqarishni markazlashtirishga, mexnatni ilmiy 
tashkil etishga, unumdorlikni keskin o‟stirishga erishdilar. 
1850-1860 yillarda fan-texnika omilining kuchayishi mexnatni tashkil qilish 
va 
uni 
boshqarishda 
qo‟llanilayotgan 
texnokratik 
usulning 
xam 
takomillashtirilishini taqoza etdi. Fan-texnika taraqqiyoti yangi texnologiyalarni 
kirib kelishini jadallashtiradi. Endi ishchi kuchiga bo‟lgan munosabat tubdan 
o‟zgaradi. 
Shunday bir sharoitda ilmiy va mumtoz menejmentlarga muqobil xarakat 
sifatida A¡Shda 1820-1830 yillari ―teylorizm‖ga qandaydir darajada qarshi turuvchi 
yangi nazariya -