Ma‟ruza №7 Mavzu: Mustahkamlagich materiallari

---

33 
MA‟RUZA №7 
Mavzu:
 Mustahkamlagich materiallari. 
Reja: 
1. Mustahkamlagich materiallari.
 
2. Yog‘och va metall mustahkamlagich. 
3. Ankerli mustahkamlagich
4. Monolit beton mustahkamlagich.
5. Tyubingli mustahkamlagich.
 
.
Mavzu bo„yicha tayanch iboralar:
 
G‘o‘la, taxta. brus, garbil, po‘lat profillari 
monolit beton beton ankerli metall tyubingli 
Ruda konlarining yotqiziqlari, ruda konlarini ochish usullari, tayyorlash 
sxemasini tanlash, ruda konlarini tik stvollar, shtolnyalar yordamida ochish usullari, 
ruda konlarini ochishga qo‗yiladigan talablar. 
Kon 
mustahkamlagichlarini 
tayyorlashda 
ishlatiladigan 
materiallar 
mustahkamlagich materiallari hisoblanadi. 
Mustahkamlagich materiallariga qo‘yiladigan asosiy talablar: material yuqori 
pishiqlikka, ya‘ni o‘zining massasiga nisbatan ancha ko‘p bo‘lgan yuk bosimiga 
vaqtincha qarshilik ko‘rsatish sifatiga ega bo‘lishi kerak; serob va arzon bo‘lishi 
lozim; o‘tga chidamli yoki engil alangalanmaydigan bo‘lishi shart; zanglamaydigan 
va chirimaydigan bo‘lishi kerak.
Hozirgi vaqtda shaxta va rudniklarda kon 
lahimlarini mustahkamlashda mustaxkamlagich materiallari sifatida yog‘och, 
metall, beton, temir-beton, tabiiy va sun‘iy toshlar, shuningdek, polimer 
materiallaridan foydalaniladi. 
Kon lahimlarini mustahkamlashda yog‘och materiallari boshqalarga nisbatan 
ko‘proq qo‘llaniladi. Chunki yog‘och o‘z massasiga nisbatan pishiq bo‘lib, 
osonlikcha qayta ishlanadi va nisbatan arzon bo‘ladi. SHu bilan bir qatorda, yog‘och 
mustahkamlagich materiallari yonish xususiyatiga ega, chirishga moilligi tufayli 
ishlash muddati qisqa bo‘lishi kabi kamchiliklardan ham holi emas. 
Yog‘och mustahkamlagich materiallari sifatida g‘o‘la, brus, taxta, garbil va 
shu kabilardan foydalaniladi. 
G‘o‘la - uzunligi 5 dan 9 m gacha bo‘lgan, yuqori uchining diametri 12 sm va 
undan katta bo‘lgan daraxt tanasining bo‘lagi. 
Brus - ko‘ndalang kesim yuzasi to‘g‘ri to‘rtburchak, kengligi qalinligiga teng 
yoki undan ikki barobar katta bo‘lgan arralangan yog‘och material. 
Taxta - kengligi qalinligidan kamida ikki barobar katta bo‘lgan arralangan, 
uzun yog‘och mustahkamlagich materiali. 
Garbil - daraxt tanasini arralab taxta yoki brus olinganda uning(daraxt 
tanasining) chetidan chiqqan bir tomoni tekis, ikkinchi tamoni sferik shakldagi 
yog‘och material. 
Bo‘yi 0,5 m dan 5 metrgacha, yuqori uchining diametri 7 dan 30 sm gacha 
bo‘lgan g‘o‘la shaklidagi yog‘och shaxta (rudnik) ustuni deyiladi. 

---

34 
8.2 Rasm. Qirqilgan yog‘ojch turlari 
а
-
raspil
, 
б
-
brus, 
v
-
тахта,
 
г
-
qirqilmagan тахта; 
д
-
garbil 
Metall o‘zining yuqori pishiqligi, qayta-qayta ishlatilishi mumkinligi, uzoq 
vaqt xizmat qila olishi, yong‘indan xavfsizligi kabi qator xususiyatlarga ko‘ra 
konchilik amaliyotida mustahkamlagich materiali sifatida keng qo‘llanilmoqda. 
Kon lahimlarini mustahkamlashda cho‘yan va po‘lat quymalaridan, po‘lat 
profillaridan foydalaniladi. SVP (cpециальныy vzаимоzаменяемыy prофиль)-
tipidagi profillarning quiagi turlarii islab chiqariladi 14, 17, 19, 22, 27 va 33 kg/m. 
8.1 Rasm. (SVP) Maxsus profili
Maxsus profil balkalarining tasnifi