Фойдаланилган адабиётлар
:
1.
Вельтишев Д.Ю. Диагностика и фармакотерапия тревожного
варианта расстройств адаптации // Врач. 2009.
-
№ 5.
-
С. 67
- 70.
2.
Бейдеман И.Н. Методика изучения фенологии растений и
растительных сообществ.
-
Новосибирск, 1973.
- 154
с.
3.
Зайцев Г.Н. Математика в эксперименталной ботанике. : Наука,
1990. -
296с.
4.
Шлыков Г.Н. Интродукция и акклиматизация растений.
-
М.: 1963.
-
С. 487.
5.
Пратов У.П., Жумаев К. Юксак ўсимликлар систематикаси.
-
Тошкент: Ўқитувчи, 2003.
-
129 б.
6.
Рабинович А. М. Лекарственные растения на приусадебном
участке. А. М. Рабинович.
-
Москва: Издательский Дом МСП, 1998.
-
336 с.
7.
Куровский, И. П. Хмшь. // Технические
культури: учеб. пособие.
-
Кшв, 1982.
-
С. 113
-145.
127
AMARANT YUQORI BIOMASSAGA EGA DORIVOR O‘SIMLIK
Gulnora Abdumannopova
Attotatsiya. Yashil massasi va kunjarasi chorvachilikda yuqori energetik
oqsil-vitaminli yem bo‘lib, nasldor qoramollar uchun zarur ozuqa hisoblanadi.
Shuningdek, parrandachilikda to‘yimli, servitamin ozuqa sifatida tuxum
sonining ko‘payishiga ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari, u kosmetologiyada
bebaho xomashyo sanaladi.
Kalit so‘zlar: universal tur, amarantdoshlar, degradatsiya, mexanik tarkib,
fizik-kimyoviy xossa, skvalen.
Sug‘oriladigan unumli tuproqlardan foydalanish uchun ekinlarning qisqa
davr ichida yuqori va sifatli hosil beradigan, suvsizlikka bardoshli, o‘zgaruvchan
iqlim omillariga chidamli, jahon bozorida xaridorgir, dorivor va yuqori
biomassaga ega universal turlarni topish ularni madaniylashtirish muhim
masalalardan biridir. Ana shunday sifatlarga ega o‘simliklardan biri turli
mamlakatlarda nomi «o‘limni inkor etish», «abadiylik» , «so‘limaydigan gul»
ma’nosini anglatuvchi amarantdir.
Mamlakatimiz rivojlanishininig 2017-2021-yillarga mo‘ljallangan harakatlar
strategiyasining 3.3 Qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish va jadal
rivojlantirish bandida “... qishloq xo‘jaligi mahsulotlarni saqlash, tashish va
sotish, agrokimyo, moliyaviy va boshqa zamonaviy bozor xizmatlari ko‘rsatish
infratuzilmasini yanada kengaytirish” bo‘yicha muhim vazifalar belgilangan.
Amarant yetishtirish, undan yuqori hosil olish agrotexnik tadbirlarini ishlab
chiqish, respublikamizning turli tuproq sharoitlarida undan yuqori hosil olish
imkoniyatlarini yaratish belgilangan vazifalarning amaldagi ijrosini
ta’minlashga hizmat qiladi.
Asl vatani Janubiy Amerika bo‘lgan ushbu o‘simlikdan o‘tgan asrning
saksoninchi yillariga qadar ozuqa yem sifatida foydalanilgan. Mahalliy aholi 8
ming yil avval undan madaniy o‘simlik sifatida foydalanganligi tarixdan
ma’lum. Amarant keyinchalik Shimoliy Amerika, Hindiston, Osiyo
mamlakatlari, Xitoygacha tarqalgan. Hozirda u Hindiston, Pokiston, Nepal va
Xitoyning tog‘li aholisi orasida donli va sabzavot o‘simligi sifatida keng
ommalashgan. Evropa mamlakatlari, jumladan, Rossiya va Ukrainada
yetishtirilayotgan bu o‘simlikdan tibbiyotda, pazandachilikda, kosmetologiyada,
xalq xo‘jaligining turli tarmoqlarida keng qo‘llanilib kelinmoqda. Hozirgi
kunda amarantning 65 ta navi va 900 dan ortiq turlari mavjud bo‘lib ayrim
mamlakatlarda bu o‘simlikning navlari manzarali va dekorativ o‘simlik sifatida
128
ekilmoqda. Mamlakatimizda “gultojixo‘roz” nomi bilan mashhur gullar ham shu
o‘simlik navlari hisoblanadi.
BMTdagi Oziq-ovqat komissiyasi tomonidan amarant ozuqaviy va dorivor
xususiyatlari tufayli XXI asr madaniy o‘simligi deb e’tirof etildi.
Respublikamizda uchiraydigan 4230 tur o‘simliklar orasidagi 577 tasi dorivorlik
xususiyatga ega bo‘lib, «gultojixo‘roz» sinfiga mansub amarantning noyob
hamda dorivorligi qadimdan ma’lum. Xususan, Abu Ali ibn Sino o‘z davrida
undan teri kasalliklarini tuzatishda, masalan, qizamiq, qizil toshma, tig‘dan
olingan jarohat va yara-chaqalarni, og‘izdagi badbo‘y hidlarni davolashda keng
foydalanilgan.
Amarant-
Do'stlaringiz bilan baham: |