Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

 
1-rasm.Modellashtirishda ishlatiladigan 
(a) siklonning umumiy tashqi 3D sxemasi
(b) detallari tasvirlangan siklon ichki 
tuzilishini 3D sxemasi 
(c) modellashtirilgan siklonning changli 
havo kirish quvirini umumiy tashqi 3D 
sxemasining A qirqimi. 
51 

---

Simulyatsiya qilingan ya’ni yangi modellashtirilgan turli xil ko‘rinishdagi 
siklonlarning dizaynini ishlab chiqishda Stairmand sikloni asos bo‘ldi, ko‘plab 
eksperimental hisob-kitoblardan keyin ularning o‘lchamlari va dizaynlari 
o‘zgaradi. Ushbu tadqiqotda ishlatiladigan oqim geometriyasi, eksa stansiyalari 
(ya’ni kesma tekisliklari) va koordinata tizimining tafsilotlari 1-rasm (b) va 
o‘lchamlari 1-jadvalda keltirilgan. 
1-jadval
 
a 
b 
c 
h
1
h
2
H
3
h
4
D
C
D
B
D
E
S 
0.5D 
0.2D 
0.85D 
1.5D 
2.5D 
1.0D 
1.5D 
1.0D 
0.37D 
0.5D 
0.5D 
Stairmand siklonining oqim maydonining xususiyatlari va tozalash 
samaradorligi to‘g‘risida tadqiqotlar o‘rganib chiqildi. Shuning uchun ushbu 
tadqiqot Stairmand yuqori bosimli siklon
bo‘yicha dizayni ikki xil diametrida 
amalga oshiriladi.
 
Tadqiqotda ishlatiladigan zarracha parametrlari ya`ni mos ravishda kirish 
maydoni va perimetri keltirildi [3]. 
Chang havo zarrachalar turi kirish tezligi (m/s), chang (
g/m
3
), tarqatish 
zichligi (
kg/m
3
), MD
a
(lm), GSD
b
(lm)lar o‘rganildi.
Tezlik pulsatsiyalari bo‘yicha tadqiqot ma’lumotlarning sifat xususiyatlari 
doimiy ravishda takrorlangan bo‘lsada RSTM usulidan foydalangan holda butun 
siklon hududida va tadqiqot ma’lumotlar o‘rtasidagi bog‘liqlik o‘rganildi. 
Kichik zarrachalarni tozalash samaradorligini yirik zarrachalarga nisbatan 
katta inersiyaga ega. Shunga asosan ularni farqi markazdan qochma kuch bilan 
ajralib turadi, turbulent dispersiyaning katta zarralarga ta'siri esa unchalik yuqori 
emasligi aniqlandi. 
RSTM va LES yordamida o‘rtacha va o‘rtacha kvadrat tezlik profillari ham 
taqqoslandi hamda eksperimental ma’lumotlar olindi. 
Simulyatsiya natijalari shuni ko‘rsatadiki, LES o‘rtacha oqim maydonini 
ham, o‘zgaruvchan oqim maydonini ham simulyatsiya qilishda yaxshi 
ko‘rsatkichlarga olindi. RSTM o‘zgaruvchan tezlik profillarini, tezlik 
pulsatsiyasini aniq simulyatsiya qilish siklon tozalash samaradorligini bashorat 
qilishning asosiy talabidir. Zarralar juda kichik bo‘lganligi uchun ularning bir 
lahzalik tebranishi ta’siri va kichik zarrachalarning turbulent kengayish tezligi 
ham e’tiborsiz qoldirib bo‘lmadi. Changli havodagi zarralarni tezligidan 
foydalanib, alohida zarralar uchun trayektoriyalar tenglamasini ishlab chqish 
mumkin. Tenglamalarni birlashtirib kichik zarralar uchun turbulent tarqalishni 
hisoblab topish mumkin. 
52 

---