M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

Px
va 
P2
bosim lar 
Venturi soplosining ichki bo‘shlig‘i bilan aylana bo'yicha joylashgan 
teshiklar orqali bog'langan halqa kam eralar yordam ida o 'lchan ad i.
Toraytirish qurilmalari vujudga keltirgan bosim lar farqi orqali 
m odda sarfini o 'lch ash prinsipi va ularning asosiy tenglam alari 
toraytirish qurilm alarining barcha turlari uchu n b ir xil. F a q a t b u
tenglam alardagi tajriba orqali aniqlanadigan b a ’zi koeffitsiyentlar 
bir-birlaridan farq qiladi. Truboprovodda ikkita kesim ni tanlaym iz:
I-I kesimda toraytirish qurilmasining tasiri yo'q, II-II kesm da (4.4- 
rasm, 
a)
oqim zarrasi eng k o 'p siqiladi. Bu kesim lardagi statik 
bosim lar o'zgarm asdir. Siqilmagan suyuqlik sarfi va bosim lar farqi 
o'rtasidagi nisbat oqim u ch u n energiyaning saqlanish q o n u n in i 
ifo d ftlo v e h t B erm itH
tenglaffiasf 
v a o q im n in g u z lu k siz lig i 
tenglam asidan aniqlanishi m um kin. A gar ishqalanish kuch in in g 
ta ’siri b o 'lm asa , gorizo n tal tu rb o p ro v o d u c h u n b u te n g la m a
quyidagicha bo'ladi:
bu tenglamada tegishli kesimlar I-I va II-II uchun: 
P
] va 
P2
absolut 
statik bosimlar, Pa; v, va v2 — suyuqlik oqim ining o 'rtac h a tezligi, 
m /s; p, va p 2 — suyuqlik zichligi, k g /m 3, 
F{
v a 
F2 —
o q im ning 
k o'nd alang kesim yuzi, m 2.
Suyuqlik zichligi toraytirish qurilm asidan o 'tg an d a o 'zgarm a- 
gani sababli, y a’ni p ,= p 2= p b o'lgani u ch u n
Pj 
2 
p 2 
2
Pi
‘ vi ' 
~ P i'
V2 ‘ ^2-
(4.6)
(4.7)
(4.8)
71

---

Vi-F, 
= v 2 -F 2.
(4.9)
shuni ham ta ’kidlash kerakki, (4.8) va (4.9) tenglam alar tezlik 
o 'lchanayotgan suyuqlikdagi tovush tezligiga teng b o 'lg an kritik 
tezlikdan kichik bo'lgan hoi uchun o'rinlidir. (4.8) va (4.9) tenglama- 
lardan foydalanib 
F2
kesimdagi o 'rta c h a v2 tezlikni aniqlaymiz:
le k in (4 .1 1 ) te n g la m a n i c h iq a ris h d a h a q iq iy su y u q lik n in g
q o v u sh o qlig i, u n in g tru b o p ro v o d v a to ra y tiris h q u rilm asig i 
ishqalanishi ta ’sirida o q im kesim idagi tezlikning taqsim lanish 
notekisligi e ’tiborga olinm agan. B u ndan tashqari, bu tenglam a 
bosim lar farqi I-I va I I - I I kesim larda (4.4-rasm ,