‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Savol va topshiriqlar
•
1. K o‘p m a’noli so‘zlar nima?
2. K o‘p m a’noli so‘zlar nim a uchun paydo bo‘ladi?
3. K o‘chm a m a’no qanday aniqlanadi?
4. T o ‘g‘ri m a’no-chi?
53-mashq.
K o‘chiring. K o‘chm a m a’noda qo‘llangan fe’llami toping.
1. Tojixon Saidaning kelganidan xursand b o ‘ldi, m innatdorchilik 
bildirgani so‘z, o ‘tqazgani joy topolm ay qoldi. 
(A. Qahhor)
2. Tushirilgan 
molning isini chiqarmadi. 3. Shundan so‘ng ikkovi shuncha qalinlashdiki, 
hatto bir jum a kuni M urodxo'ja domlaning m ehmonxonasida bir haftalik 
so‘z boyligini aytib tam om qildi. 
(A. Qahhor)
4. M am lakatning istiqboli 
ham , kelajagi ham yoshlar, sog'lom insonlar q o ‘lida bo‘lishi tabiiy 
holdir.
N a m u n a : Pok niyatli (sofdil, diyonatli, yuragi toza) kishilarga, 
o lim lar va fozillarga dargohim doimo ochiq edi.
189

---

5 4-m ash q.
A. N avoiyning «So‘z d u rredurk im , aning daryosi 
ko‘ngildir» degan fikrlarining m azm unini ayting va uni munozaraga 
aylantiring. So‘ng quyidagi m atnni o ‘qing. O'zbek tili leksikasi takomiliga 
munosib hissa qo‘shgan olimlarning ishlari haqida so'zlab bering.
IRISTOY Q O ‘CHQORTOYEV 
(1 9 3 6 -2 0 0 0 )
Filologiya fanlari doktori (1978), professor (1981), O'zbekiston 
Fanlar akademiyasining akademigi (2000) Iristoy Qo‘chqortoyev o ‘zbek 
tilining leksikologiyasi, uslubiyati, tilning umumiy-nazariy masalalari 
bilan bog‘liq bir qator asarlarning muallifi. Ular orasida «Ferdinand de- 
Sossurning lingvistik konsepsiyasi» (1976), «So‘z m a’nosi va uning 
valentligi» (1977) kabi kitoblari tilshunoslikning nazariy m uammolarini 
yoritishda katta ahamiyatga ega bo‘Idi.
Shuningdek, u oliy m aktablarda til bilimini o ‘qitishni takom il- 
lashtirish bo‘yicha ham ulkan ishlarni amalga oshirdi. Xususan, oliy o ‘quv 
yurtlarining o ‘zbek fllologiyasi fakultetlari talabalari uchun yozilgan 
«Badiiy nutq stilistikasi» (1975), «Turkiy filologiyaga kirish» (1976), 
«Tilshunoslikka kirish» (1976), «U m um iy tilshunoslik», «Lingvistik 
ta ’limot tarixi» (1980) kabi o ‘quv qo ‘llanmalari tilshunoslik nazariyasi 
va turkiyshunoslikni yuqori pog‘onaga ko'tarishda katta ahamiyatga ega 
bo ‘ldi.
55-m ashq.
Ushbu gaplardagi m a’no ko‘chishini izohlang.
Besh q o iin i og‘ziga tiqm oq, besh q o i barobar emas, yuzlar, ko‘zlar 
boqar edi biz tom on, eshikka kiraylik.
0 ‘zingiz ham yuqoridagiga o'xshash m a’no ko‘chishga misollar yozing.