Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Baho tavakkalchiligini taqsimlanishi 
SHartnoma shakllari 
Tavakkalchilik to‗laligicha ta‘minotchi, 
etkazib beruvchi bo‗ynida. 
O‗zgarmas baho. 
Ma‘lum sharoitlarda bahoni qayta 
ko‗rib chiqish. 
O‗zgaruvchan baholar. 
Tavakkalchilik to‗laligicha iste‘molchi, 
xaridor bo‗ynida. 
Etkazib berish vaqtidagi haqiqiy 
baho. 
Etkazib beruvchining xarajatlari 
qo‗shuv foyda me‘yori. 

---

92 
 
8.6. Mahsulotni bozorga chiqarish strategiyasi 
Biznes- rejada ishlab chiqarilgan tovarni sotish kanallari va harakatlanish 
tizimini yoritib berish zarur. 
Tovar harakatlanishi va sotuvni tadqiq qilish
tovarni iste‘molchiga tez etkazib 
berish va sotishning eng samarali va oqilona yo‗llari, usullari va vositalarini 
aniqlashga imkon beradi. Savdo kanallari, vositachilar, sotuvchilar, sotuv shakl va 
usullari, muomala xarajatlari (savdo xarajatlarini olinadigan foyda bilan solishtirish) 
tadqiqot ob‘ektlari hisoblanadi. SHuningdek, chakana va ulgurji savdoda turli xil 
korxonalar faoliyatining o‗ziga xos xususiyatlari tahlil qilinib, ularning kuchli va zaif 
tomonlari, tovar ishlab chiqaruvchilar bilan vujudga kelgan munosabatlar xarakteri 
aniqlanadi. Bunday ma‘lumotlar korxona tovar aylanmasini oshirish, tovar 
zahiralarini optimallashtirish, samarali tovar harakatlanishi kanallarini tanlash 
mezonlarini ishlab chiqish, tovarni pirovard xaridorlarga sotish usullarini ishlab 
chiqish, muomala xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi. 
Reklama va sotuvni rag‘batlantirishni tadqiq qilish
qachon, qaerda va qanday 
vositalar yordamida tovarlar sotuvini rag‗batlantirish, tovar ishlab chiqaruvchining 
bozordagi nufuzini oshirish, reklama tadbirlarini muvaffaqiyatli o‗tkazishni 
aniqlashga imkon beradi. Ob‘ektlar sifatida quyidagilarni ko‗rsatish mumkin: 
ta‘minotchilar, vositachilar va xaridorlarning bozordagi xatti-harakatlari; reklama 
samaradorligi; xaridorlar bilan aloqalar. Olingan natijalar «pablik rileyshnz» 
siyosatini ishlab chiqish; korxona va uning tovarlariga iliq munosabat uyg‗otish; 
korxona imidjini yaratish; aholi talablarini shakllantirish hamda ta‘minotchi va 
vositachilarga ta‘sir ko‗rsatish usullarini aniqlash; kommunikatsiya aloqalari, 
jumladan, reklamaning samaradorligini oshirishga imkon beradi. 
Har qanday tovarga talab ikkita komponentning: kutilayotgan xaridorning 
to‗lov layoqatiga egaligi va uning o‗z muammolarini taklif etilayotgan tovar 
yordamida hal qilishi, ya‘ni o‗z ehtiyojini qondirish istagi mavjudligining natijasidir. 
Bozorda bir vaqtda bir nechta raqobatdosh tovarlar mavjudligi sababli har bir 
korxona va firma xaridorning tovar tanlashda o‗ziga e‘tibor qaratishiga ta‘sir 
ko‗rsatishga intiladi. Bunday ta‘sir vositasi reklama, tovarning iste‘mol 
xususiyatlarini targ‗ib qilish hisoblanadi. Bundan tashqari, hozirgi paytda sotuvni 
rabatlantirish va reklamada mahsulot taqsimoti va uni iste‘molchilarga etkazib berish 
kanallariga katta o‗rin ajratilmoqda. 
CHet elda amaliyotda tovarlarni ishlab chiqaruvichidan iste‘molchi tomon 
haraktlantirishning ikki usuli ishlab chiqilgan bo‗lib, birinchi usul