O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

X
) ning xaqikiy qiymat (
µ
) ga qay darajada yaqinligi tushunilib, u amalda xatolik 
bilan belgilanadi 
(
ε
 
yoki 
ε
)
.
Usulning sifatini aiiqlash uchun uning xatoligi t o p i l a d i . U n i n g x a t o l i g i n i
a n i q l a s h u c h u n b i r n e c h a laboratoriyalarda olingan natijalar ko‘rib chiqiladi. 

---

19 
Olingan natija bilan aniqlanayotgan kattalik qiymati o‘rtasidagi farq o‘lchashning xatoligi 
deyiladi.
Tahlil xatoliklari 
Tahlil xatoliklari doimiy (sistematik) va tasodifiy (
sluchaynыy) xatoliklarga tasniflanadi. 
Ba’zan sistematik xatoliklar – ma’lum, ta’sodifiy xatoliklar esa – noma’lum xatoliklar ham 
deyiladi. 
Doimiy xatoliklar tahlil usulidagi kamchiliklar, tahlil uskunasidagi nosozlik va 
tahlilchi malakasining etishmasligi natijasida yuzaga kelib, bunday xatoliklar indiqatorning 
noto‘g‘ri tanlanganligi. titrlash olib borilayotgan kolba yoki byuretkaning iflosligi, 
uskunaning kalibrlaniishdagi noaniqlik va boshqa bir qator sabablar natijasida yuzaga 
kelib, ularga yo‘l qo‘ymaslikning yagona usuli - xatolik manbalarini bartaraf etishdan 
iborat. 
Xatoliklar 3 xil bo‘ladi: 
1. Sistematik xatoliklar. 
Sitematik xatoliklar o‘lchashlar davomida o‘zgarmaydi yoki qonuniy o‘zgaradi. 
Sistematik xatolik tanlangan uslubda ayni bir moddani aniqlashda topiladi. Qator 
xollarda sistematik xatolikni aniqlash va tajriba natijalariga tegishli tuzatishlar kiritish 
mumkin. Masalan, moddaning zichligini aniqlashda xaroratini yoki qaynash xaroratini 
o‘lchashda barometrik bosimning o‘zgarishini ko‘zda tutish
 
mumkin. Bu xatolik modda 
og‘irligini aniq 
o‘lchamaydigan 
tarozilarda 
o‘lchanganda, 
og‘irliklari 
tekshirilmaganda, kalibrlanmagan kolbalar, byuretka-tomizgich va boshqalarni ishlatganda 
y u z a g a k e l i s h i m u m k i n . B u n d a y xatoliklarni qayta ko‘rib chiqib, tegishli tuzatishlar 
kiritish mumkin. Bunday xatoliklar qatoriga analitikning tajribasizligi va e’tiborsizligi 
ham kiradi. U amaliy xatolik deyiladi. Bu xatolikka yo‘l qo‘yishni kamaytirish mumkin. 
Sistematik xatolik tanlangan tahlil uslubiga ham bog‘liq. Masalan, asosiy reaksiyalarini 
to‘liq bormasligi. 
Sistematik xatoliklar metrologik tavsiflardan biri bo‘lgan -o‘lchashning to‘g‘riligiga 
ta’sir ko‘rsatadi.