Microsoft Word автонинг умумий тузилиши lotin охири doc

ayl/min 
ayl/min 
ayl/min 
ayl/min 
ayl/min 
tishlar

---

 76
yetakchi g‘ildiraklardagi burovchi momentni va avtomobil harakat 
tezligini ta’minlash mumkin. 
48-rasm. Burovchi moment yo‘nalishining o‘zgarishi
.
Dvigateldan kelayotgan burovchi momentning yo‘nalishini o‘zgar-
tirish sxemasi 48
-
rasmda keltirilgan. Dvigateldan kelayotgan burovchi 
moment birlamchi (yetaklovchi) val, shesternyadan orali valga uzatiladi, 
so‘ngra burovchi moment oraga yurishni ta’minlash shesternyasidan 
o‘tadi va o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi, yo‘nalishi o‘zgargan burovchi 
moment (yetaklanuvchi) ikkilamchi valdan yetaklovchi g‘ildiraklarga 
yetkaziladi. 
Tishli g‘ildiraklarning qo‘zg‘almas o‘qli uch valli uch pog‘onali 
uzatmalar qutisining sxemasini (48-rasm) ko‘rib chiqamiz. Yetakchi, 
yetaklanuvchi va oraliq vallar, yetakchi va yetaklanuvchi vallar qutida 
podshipniklarda o‘rnatilgan. Yetakchi valda oraliq valning g‘ildiragi 
bilan doimiy ilashishlikda turgan shesternya qattiq qotirilgan. Boshqa 
shesternyalar xuddi shunday oraliq valda qattiq qotirilgan. Yetaklanuvchi 
valning g‘ildirak-koretkasi val bilan shlitsalar yordamida shunday 
birlashtirilganki, uni val bo‘yicha surish mumkin. Xuddi shunday, 
yetaklanuvchi valdagi tishli muftani val bo‘ylab siljitish mumkin. Tishli 
g‘ildirak bu valda erkin o‘rnatilgan va shesternya bilan doimiy ilashishda 
bo‘ladi. 
3.3. Kardanli uzatma 
Kardanli uzatmaning vazifasi o‘qlari bir chiziqda yotmagan va 
o‘zaro joylashuvi o‘zgarib turadigan vallar orasida burovchi momentni 
uzatib berishdan iborat. 

---

 77
Kardanli uzatma quyidagilardan tashkil topgan: 
•
 elastik mufta
•
 shlitsali birikma
•
 oldingi kardanli val
•
 tayanch podshipnik
•
 oldingi kardan sharniri
•
 orqa kardan val
•
 orqa kardan sharniri
Kardanli uzatma o‘klari bir-biriga to‘g‘ri yotmagan va o‘z holatini 
o‘zgartira oladigan vallar yordamida burovchi momentni kuch uzat-
maning bir agregatidan boshqa agregatiga uzatib beradi. Avtomobilning 
kuch uzatmasiga o‘rnatilgan kardanli uzatma dvigateldan olinadigan 
burovchi momentni uzatmalar qutisi orqali bitta yetakchi ko‘prikka 
tarqatish qutisi yordamida bir nechta ko‘prikka uzatib berishi lozim. 
Avtomobil notekis yo‘llarda yurganida yetakchi ko‘prik ramaga 
nisbatan tik tekislikda tebranib, uzatish burchagi o‘zgarib turadi. Shu 
sababli burovchi momentning uzatmalar kutisidan (yoki taqsimlash 
kutisidan) yetakchi ko‘prikga o‘zgaruvchan burchak ostida uzatishda 
kardanli uzatmadan foydalaniladi. Kardan sharnirlar o‘qlari bir-biriga 
nisbatan to‘g‘ri yotmagan vallardan burovchi momentni o‘zaro uzatish 
uchun xizmat kiladi. Tepish va buralma tebranishlar xavfini kamaytirish 
uchun aksari zamonaviy avtomobillarda kardanli, sharnirli hamda ikkita 
val shuningdek, oraliq tayanchdan tashkil topgan kardanli uzatmadan 
foydalaniladi. Bunda uzatmaning uzayib qisqarishini ta’minlaydigan 
shlitsali birikma mavjud. 
49-rasm. Burchak tezliklari bir xil bo‘lmagan kardanli sharnir.

---

 78
Avtomobillarda qo‘llaniladigan kardanli sharnirlar ikki xil bo‘ladi: 
¾
burchak tezliklari bir xil bo‘lmagan kardanli sharnirlar (49-rasm), 
¾
burchak tezliklari bir xil kardanli sharnirlar (50-rasm).
Burchak tezliklari bir xil bo‘lmagan kardanli sharnirlar o‘z navbatida 
kayishqoq (elastik) va bikr (krestovinali) bo‘lishi mumkin. 
Kardanli uzatma kardanli sharnirlaridan, vallardan va vallarning 
oraliq tayanchlaridan tashkil topgan.