Uliwma psixologiya kk

Fiziologiyaliq negizleri. Miydin` qabig`inda so`zlerdin` ja`rdemi menen payda bolatug`in ekinshi signalliq 
nervlik baylanislar zatlardin` arasindag`i en` a`hmiyetli qatnasiqlardi sa`wlelendiredi. I.P. Pavlovtin` 
ko`rsetkenindey aq, so`zler haqiyqatliqtan alan` boliwdan ibarat ekenliginen ha`m uliwmalastiriwg`a jol 
qoyatug`inliqtan, al tap bul na`rse ilimpazdin` pikirinshe adamzat oylawinin` tu`p man`izin qurg`anliqtan da 
zatlar arasindag`i baylanislardi ha`m qubilislardi sa`wlelendiriw mu`mkin boladi. 
Usig`an muwapiq tu`rde miydin` sol yarim sharinin` qabig`inda, u`sh so`ylew orayi, esitiw, ha`reket etiwshi 
ha`m ko`riw oraylari boladi. Usinday oraylardin` biri (Vernike degen esitiw orayi) qabil etilip atirg`an so`zlerdi 
tu`siniwdi ta`miyinleydi. Onin` jumisi buzilg`an waqitta adamda seslerdi seziw dawam etkeni menen adam 
so`zlerdi an`g`ariw, tanip aliw uqibin joyitadi, usinin` na`tiyjesinde onin` tu`sinip so`ylew uqibi da joyitiladi. 
So`ylewdin` Broka degen ha`reket etiwshi orayi so`zlerdi aytiwdi ta`miyinleydi. Usi orayi buzilg`an waqitta 
adam esitken so`zlerdi tu`sinsede, bir so`zde ayta almaydi, ol tek baqiriw ha`m so`zsiz qosiq aytiw uqibina iye 

---

37
boladi. Ko`riw orayinin` jumisi jazilg`an so`zdi tu`siniwdi, oqiwdi ta`miyinleydi. Ol ziyanlang`an waqitta 
adamda ko`riw saqlanip qalsa da, ol oqiw uqibin joyitadi. 
So`ylew ha`m onin` waziypalari.  
Biri-biri menen qatnas jasay otirip, adamlar so`zlerdi qollanadi ha`m anaw yamasa minaw tildin` grammatikaliq 
qa`delerin paydalanadi. Til so`z belgilerinin` sistemasi, adamlardin` o`z-ara qatnasin a`melge asiriwg`a ja`rdem 
beretug`in qural boladi. So`ylew- bul adamlardin` qatnas jasaw ma`qsetinde tildin` paydalaniw protsessi boladi. 
Usi ma`nide til iskusstvonin` jetiskenliklerin bekkemlew ha`m a`wladtan a`wladqa miyras etip qaldiriw qurali 
boladi. 
Solay etip so`ylewdin` waziypalarinin` biri- adamlardin` arasinda qatnas jasaw qurali retinde xizmet etiw 
boladi. So`ylewdin` basqa bir en` a`hmiyetli waziypasi joqarida qarap shig`arilg`an oylaw- so`ylew formasinda 
a`melge asiriladi, degen rejede kelip shig`adi. So`ylew (atap aytqanda ishki so`ylew- biz onin` ja`rdemi menen 
ishten oylaytug`in ishki sessiz so`ylew protsessi) oylaw qurali boladi. 
Sorawlar. 
Oylawg`a uliwma sipatlama berin`iz. 
So`ylewge ha`m onin` waziypalarina sipatlama berin`iz. 
So`ylew ha`m oylaw o`z-ara qalayinsha baylanisqan. 
Oylaw operatsiyalari tuwrali aytip berin`. 
Tu`sinik, pikir ha`m oy juwmag`i degen ne. 
Awizeki ha`m jazba so`ylewdin` psixologiyaliq o`zgesheliklerin sipatlap berin`iz. 
Dialogliq ha`m monologliq so`ylewdin` o`zgesheliklerin salistirin`.