Автомобилларда юк ва пассажирлар таши асослари

I
k i
.
k
Ю қ ори даги ф о р м у лал ар д ан к ў р и н и б т у р и б д и к и у, /3, Ут, 
1юк, toT авто м о б и л ь с а р о й и н и н г ум ум и й ю к кўтарувч ан ли ги
ва реж ад аги д ав р д а иш ав т о м о б и л ь -с о а т л а р м и к д о р и н и б и л -
111

---

ган ҳолда, тр ан сп орт воси талари н и н г ва автотрансп орт сар о й ­
и н и н г иш у н у м и н и ҳи соб лаб ч и қ и ш м ум ки н.
7 .2 . Транспорт воситаларининг иш унумига асосий
техник-эксплуатацион омиллар таъсири
А втомобиль транспорти воситалари сам арадорлигини ош и ­
риш йўл-йўриқлари ва усуллари, таш и ш ж араёни ни тўғри т а ш ­
к и л эти ш , автом обиллар иш унум и ни ош и р и ш ва таш и ш тан - 
н архи га ай р и м тех н и к -эк с п л у а т а и и о н о м и л л а р н и н г таъ си р 
д ар аж аси ва х ар актер и н и б и л и ш н и н г аҳ ам и яти катта. (45) ва
(46) ф орм улалард ан ф о й д ал а н и б , у л ар н и н г ў н г т о м о н и д а б е- 
рилган барча о м и лларн и б о гл и қ э м а с , яъ н и уларн и н г ҳар бири 
ўзаро ф у н к ц и о н а л б о гл ан м аган д еб қабул қ и л и н с а , унда ҳар 
б ир кўрсаткични галма-гал ўзгартириб, қолганларини эсаўзгар- 
м ас д еб қабул эти б , а в т о м о б и л н и н г б и р со атл и к иш унуми 
(W Q ва W p)ra барча эк сп л у атац и о н ом и л л ар т а ъ с и р и н и а н и қ - 
л аш м у м к и н бўлади.
А м алда ю қ о р и д а г и б ар ч а ф о р м у л а л а р д а б аъ зи э к с п л у а ­
та ц и о н ом и л л ар б и р -б и р и б и л ан ни сбатан б о ғл и қ э м а с . Улар 
қ а т о р и га : q H, у, 1юк ва 
л а р к и р а д и .
Ҳ ар ак ат тезлиги (V ), автом обилн инг ортиш -туш ириш о п е­
р ац и ял ар и д а ту р и ш и (to т) ва ю к к ў тарувч ан ли кд ан ф о й д ал а ­
н и ш к о э ф ф и ц и е н т и (у)ларнин г ўз^lpo ф у н к ц и о н ал б о ғл и қ л и - 
ги у л а р н и н г тр а н с п о р т воси таси иш унум и га таъ си р д ар аж а- 
сини аникдаш ни бироз қийинлаш тиради. Эксплуатацион ҳисоб- 
л аш лард а эса ± 5 ф о и зли ўзгариш ан и қ л и ги н и а м а л д а ҳисобга 
о л м а с л и к к а йўл қўй и лади . Б у э с а т а ҳ л и л э т и ш м асалалари н и
анча осонлаш тиради.
А в т о м о б и л н и н г ю к кўтарувч ан лиги (qH) ва ун д ан ф о й д а ­
л ан и ш к о э ф ф и ц и ен т и (у)ни нг автом обиллар иш унум ига таъ­
си р и н и қуй и д аги ч а а н и қ л а ш м ум ки н . Ю к к у
1
ар у в ч ан ли к
(Ян)н и ўзгарувчан м и к д о р , қол ган о м и л л а р н и ўзгарм ас деб , 
(461) ф о р м у лан и қуй и д аги ч а и ф од а эти ш м ум ки н:
<4 8 " )
б у н д а ў зга р м а с aq к о э ф ф и ц и е н т и м и к д о р и a q = —j—^ — га 
т е н г б ўлад и.
112

---

w y, т / с
(4 8 " ) ф о р м у л ага кўра 
а в т о м о б и л ь и ш у н у м и - 
н и н г ў згар и ш и у н и н г н о ­
м и н ал ю к кў тар у в ч ан л и - 
ги ў зга р и ш и га тугри м у- 
т а н о с и б (п р о п о р ц и о н а л ), 
я ъ н и авт о м о б и л ь и ш уну- 
м и н и н г ў зга р и ш и т ў ғр и
ч и з и қ қо н у н и га б ў й сун ар 
эк ан . W p-q коорд и н аталар 
т и з и м и д а (4 8 " ) ф о р м у л а ­
га кўра иш ун ум и ч и зи ғи
к оордин аталар б о ш и д ан
а
бурчаги (у н и н г т а н ге н с и
tg a p= W p) би лан ўтар эк ан
(10-расм). Ю к кўтарувчан- 
л и к д а н ф о й д ал ан и ш к о э ф ф и ц и е н т и (у)н и н г тр ан сп о р т в о си ­
т а с и н и н г и ш ун ум и га таъ си р и таҳли л э т и л га н д а ҳам ю қ о р и - 
д аги хулоса, я ъ н и улар ў р таси д аги б о ғ л и қ л и к ҳам тўғри ч и - 
з и қ қ о н у н и га б и н о а н б ў л и ш и к е л и б ч и қ а р э к а н . Ф а қ а т
6y raiaW | =3,^ у