Gimnastika nazariyasi va uslubiyati

 
1-jadval 
Oddiy mashqlar va ularga tavsif 
Oyoq uchida, yarim cho‟qqayib, o‟tirib, o‟tkir qadam bilan, tovondan oyoq uchiga 
asta o‟itish bilan qadamlash, purjinasimon qadam bilan, baland qadam bilan, 
yumshoq qadam bilan, tashlanishlar bilan yurish va boshqalar. 
Yugurishning stilizatsiyalangan (ma‟lum uslubga solingan) shaklidan xam shu 
sifatda foydalaniladi, lekin, bundan tashqari, birikmalarda sakrashga, tezkor 
burilishlarga, dumalashlarga tayyorlavchi harakat sifatida ham qo‟llaniladi. Badiiy 
gimnastikada qo‟llaniladigan yugurishning turlari o‟tkir, baland tashlanishlar bilan, 
keng, qisqa qadamlar bilan (oyoq uchida) yugurishlardir. 
Parter holati – mashqlarni ifodali elementlari sifatida ishlatiladigan oddiy holatdir. 
Bular turli (poza) holatlar, masalan o‟tirish, tayanish, chalqancha, qorin bilan, yon 
bilan yotishga o‟xshash holatlar bo‟lishi mumkin. 
Qoidaga ko‟ra, parter holati tashkiliy ritmik
,
bir qator plastik birikmalar tarkibiga 
kiradi. Shuning uchun statik parter holat kam uchraydi, bu ko‟pincha bog‟lovchi 
holat xisoblanadi. 
Parter holatni bajarish bog‟lovchi harakatlarga qo‟yilgan talablarga javob berishi 
kerak. Ko‟pincha parter holatni yakuniy xolati va eng muhimi keyingi harakatlar 
uchun dastlabki holat sifatida ko‟rish mumkin. 
BUYUMSIZ BAJARILADIGAN MASHQLAR 
Sakrashlar 
Burilishlar 
Muvozanat 
saqlash 
To’lqinlar, 
siltanishlar 
Oddiy 
mashqlar 
Akrobatik va 
yarimakrobatik 
harakatlar 
Bo’shashtiruvchi 
mashqlar
Yurish, yugurish 
turlari 
Parter 
harakatlari 

---

Bo‟shashtiruvchi harakatlar ham ifodali vositalardan iborat oddiy harakatdir. Parter 
holat kabi dinamik sakrash va yugurishlarning aksi bo‟lib, tezkor, keskin, zo‟r 
beruvchi 
elementlarga 
qarshi 
turuvchi 
bo‟shashtiruvchi 
harakatlardir. 
Bo‟shashtiruvchi harakatlardan qo‟llar, gavda harakatidagi kabi “yirik” elementlar
harakatida (egilishlarda, muvozanat saqlashning final fazasida va boshqalar) ham 
foydalanish mumkin. Bo‟shashtiruvchi harakatlar boshqa turdagi mashqlar bilan 
olib borilishi mumkin. 
Bo‟shashtiruvchi harakat elementlari boshqa guruh mashqlarining ko‟pchiligi 
uchun xarakterlidir. Bu harakatni erkin, tabiiy bajarish zarurati bilan bog‟liq. 
Haddan ortiq zo‟r berish – nafaqat harakat texnikasining etishmasligi, ifodali 
nuqtai nazardan uning takomillashmaganligi belgisidir. 
Gimnastikachi 
eng 
avvalo 
malakaning shakllanmaganligi va harakat 
koordinasiyasining yaxshi emasligidan darak beradi. Fiziologik nuqtai nazardan 
buning aniq sabablari “tonik zo‟riqish”, gimnastikachi mushaklarini etarli darajada 
tez bo‟shashmasligi, “koordinatsion zo‟riqish”dir. Birinchisi ma‟lum bir mashq va 
mashq turini bajarishda uchraydi. Ikkinchisi gimnastikachidan tayyorgarlik 
darajasining umumiy belgisi sifatida chiqadi. 
Badiiy gimnastika mashqlarini ijro etishni takomillashtirishda, harakatni bajarish 
paytida band bo‟lmaydigan mushak guruhlarini tabiiy bo‟shashtirib, erkin 
harakatga erishish juda muhim hisoblanadi. 
Bunda ginastikachi tanasi a‟zolariga birinchi bo‟lib qo‟llar va oyoqlar holatlariga 
e‟tibor beriladi. 
Ballistik harakatda, masalan oyoqlar, boshida tana a‟zolarini faol tezlashish 
fazasida antogonist – mushaklar ishlaydi, keyin esa ular bo‟shasha turib tana 
a‟zolarini inertsiya bo‟yicha erkin harakatlanishga imkon beradi. Bunday harakat 
koordinatsiyasining buzilishi (masalan, antogonist – mushaklarni asossiz zo‟riqishi 
yoki ular kechikib bo‟shashishi) butun bir harakat strukturasini buzilishiga olib 
keladi.