O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Razvedka olib borish usullariga:
kuzatuv, gap poylash, qidiruv, pistirma va 
jangli razvedka kiradi. Bulardan tashqari joylarni va joylardagi buyumlarni ko‘zdan 
kechirish, shuningdek qochoq va asirlarni so‘roq qilish, mahalliy aholidan surishtirish 
va qo‘lga kiritilgan dushman hujjatlarini o‘rganish bilan ham razvedka 
ma’lumotlariga ega bo‘linadi. Kuzatish – yerdagi va havodagi dushmanni razvedka 
qilishning usullaridan biridir. U jangovar harakatlarning barcha turlarida olib boriladi. 
Kuzatuvni amalga oshirish uchun Seksiya askarlaridan kuzatuvchi tayinlanadi. 
Kuzatuvchida kuzatish asboblari bo‘lishi mumkin. Seksiya komandiridan topshiriqni 
olgach, kuzatuvchi quyidagilarni aniqlaydi: oriyentirlar va mahalliy predmetlarning 
shartli nomlari; kuzatish sektori; raqib to‘g‘risida ma’lumotlar; o‘zining qo‘shinlari 
to‘g‘risida ma’lumotlar; kuzatish joyini qayerda tanlanadi va uni jihozlash uchun 
nimalar qilinadi; nimalarga alohida diqqat qaratish zarurligi; kuzatish natijalari 
haqida doklad qilish tartibi va havodagi dushman to‘g‘risida xabar signallari. 
Olingan topshiriqni aniqlagach, kuzatuvchi kuzatish uchun joyni tanlaydi va uni 
egallaydi; oriyentirlargacha bo‘lgan masofani aniqlaydi, bunda dushmanni kuzatishni 
to‘xtatmaydi. 
Kuzatuvchi uchun dushmanning o‘qidan yashirinish joyi okop(xandaq) bo‘ladi. 
Shuning uchun birinchi imkoniyat paydo bo‘lishidayoq xandaq kovlash va uni 
niqoblash zarur. Okopni kovlash va jihozlash vaqtida bir soniyaga ham dushmanni 
kuzatishdan to‘xtamaslik va zarur bo‘lsa dushmanga o‘t ochishga tayyor turish zarur. 
Tayinlangan kuzatish sektori uzoqligi bo‘yicha uchta zonaga bo‘linadi (- rasm). 
Yaqin zonaning chuqurligi 400-500 metr, o‘rta zona – 1000 metrgacha, olis zona 
ko‘rinish chegarasigacha. Joyda zonalar chegarasi yaqqol ko‘rinib turadigan oriyentir 
yoki mahalliy predmetlar bo‘yicha o‘rnatiladi. 
Joyni kuzatish ikki usulda amalga oshirilishi mumkin. Birinchi usulda kuzatish 
yaqin zonadan boshlanib chapdan o‘ngga raqib tomonga qarab davom etadi. Bunda 
ochiq joylar tezroq ko‘zdan kechiriladi. Dushmanning o‘t ochish vositalari joylashib 
olishi mumkin bo‘lgan joylar (yonbag‘irlar, jarliklar, daraxtzorlar, binolar) diqqat 
bilan ko‘zdan kechiriladi. Ikkinchi usulda avval bo‘ylama va ko‘ndalang yo‘llar, 
so‘ngra o‘rmonning qo‘yiq joylari, aholi punktining chekkalari, bog‘lar, so‘ngra 
alohida turgan mahalliy predmetlar ko‘zdan kechiriladi. 
Dushmanni niqobni buzuvchi belgilarga qarab bilib olsa ham bo‘ladi. Bular 
zanjir va g‘ildirak izlari, so‘qmoqlar, ezilgan maysalar, panalarni, harbiy texnikani 
niqoblash uchun foydalanilgan barglar va maysalar, kutilmagan joyda tutunning 
paydo bo‘lishi. 
Dushmanning mavjudligi to‘g‘risida belgilar topilishi bilanoq ushbu joy 
kuzatish asboblari yordamida diqqat bilan kuzatiladi va uning (obyektning) harakteri 
aniqlanadi. 

---

76 
Joyda aniqlangan nishonning holatini aniqlash uchun nishonni unga eng yaqin 
oriyentirlardan qanchalik narida (chapda, o‘ngda, yaqinroqda, uzoqroqda) ekanligi 
o‘lchanadi. Bu oriyentirgacha bo‘lgan masofa avvaldan aniqlab qo‘yiladi. 
Oriyentirdan yon tomonga uzoqligi minglikda, uzoqlik bo‘yicha masofasi metrda 
o‘lchanadi. 
Kuzatish natijalari bo‘yicha xabar qisqa va lo‘nda bo‘lish kerak. Kuzatuvchi
baland bo‘lmagan ovozda komandirga oriyentir, orientirga nisbatan nishonning holati 
va uning harakati to‘g‘risida doklad qiladi. Masalan: “Oriyentir 3, o‘ngga 30, 
uzoqroq 100, xandaqda – kuzatuvchi”. 
Havodagi nishonni aniqlagach kuzatuvchi zudlik bilan xabar signalini jo‘natadi, 
nishonning xarakteri, yo‘nalishi va uchish balandligini aniqlaydi va komandirga 
doklad qiladi. Masalan: “Havo, Xo‘jaobod ustida vertolyotlar, balandligi 50”. 
Kuzatish natijalari quyidagi shaklda kuzatish jurnalga yoziladi: 
Kuzatish vaqti 
Qayerda va nima 
aniqlandi 
Kimga va qachon 
yetkazildi 
5,20 
“___” ____2004- y. 
Oriyentir 3, o‘ngga 
30, 
uzoqqa 
100, 
okop - kuzatuvchi 
Serjant Ahmedovga
5,20 da