1-мавзу. “Макро ва микроиқтисодиёт” фанининг предмети ва мазмуни Режа

 
 
1.3-расм. Модел нимани кўрсатади. 
Модел иқтисодий кўрсаткичлар ўртасидаги асосий боғлиқликларни 
соддалаштирилган назарий асосланиши ҳисобланади. Экзоген ўзгарувчилар – 
бу ташқаридан киритиладиган ўзгарувчилар, эндоген ўзгарувчилар – бу ушбу 
модел 
билан 
тушунтириладиган 
ўзгарувчилар. 
Модел 
экзоген 
ўзгарувчилардан бирининг ўзгариши эндоген ўзгарувчиларга қандай таъсир 
этишини кўрсатади.
Масалан, нон бозори модели қандай қурилишини кўриб чиқамиз. 
Иқтисодчи нонга бўлган талаб ҳажми Q
d
нон нархи P
b
ва ялпи даромад Yга 
боғлиқ деб қараз қилади. Бу боғлиқлик қуйидаги тенглама билан 
ифодаланади: 
 
Ҳудди шундай иқтисодчи нонвойхоналар томонидан таклиф 
қилинадиган нонлар миқдори 
ноннинг нархи 
ва нонни ишлаб 
чиқаришда фойдаланилаѐтган уннинг нархи га боғлиқ деб фараз қилади: 
Экзоген ўзгарувчилар 
Экзоген ўзгарувчилар 
Модель 

---

Нон миқдори
S
P
E
D
Q
Ниҳоят, иқтисодчи талаб ва таклиф мувозанати таъминланиши учун 
ноннинг нархи шундай ўзгарашини фараз қилади: 
Q
d 
= Q
s
Бу учта тенглама нон бозори моделини ташкил этади. 
Нон бозори модели талаб ва таклифнинг 1-3 расмда кўрсатилган 
диаграммаси билан намоѐн э тилади. Талаб э гри чизиғи ялпи 
даромаднинг доимий даражасида нонга бўлган талаб билан нон нархи 
ўртасидаги нисбатни кўрсатади. Талаб э гри чизиғи пастга йўналтирилган, 
чунки нон нархи қанчалик юқори бўлса, истеъмолчилар шунчалик кўп 
даражада бошқа озиқ –овқатларни истеъмол қила бошлайдилар ва 
шунчалик кам нон сотиб оладилар. Таклиф э гри чизиғи ноннинг таклиф 
қилинаѐтган миқдори ва уннинг доимий нархида нон нархи ўртасидаги 
нисбатни кўрсатади.Таклиф э гри чизиғи юқорига йўналтирилган, чунки 
ноннинг нархи қанчалик юқори бўлса, нонвойхоналар шунчалик кўпроқ 
миқдорда нон ишлаб чиқаради. Икки э гри чизиқнинг кесишиш нуқтаси 
бозор мувозанати ҳолатига мос келади, бунда нонга мувозонатли нарх 
ўрнатилади ва таклиф қилинаѐтган нон миқдори талабга мос келади. 
Моделда бир э кзоген ўзгарувчининг ўзгариши иккала э ндоген 
ўзгарувчиларга қандай таъсир этишини кўрсатади. Масалан, ялпи даромад 
ошганда 1-4 расмда кўрсатилганидек нонга талаб ошади. Худди шундай, 
1-5 расмда кўрсатилганидек ун нархи ошганида нон таклифи камаяди. 
Моделда ушбу ҳолатда нон нархининг мувозанатли даражаси ошиши, нон 
миқдорининг мувозанатли даражаси камайиши кўрсатилади. Шундай 
қилиб, модел ялпи даромаднинг ѐки ун нархининг ўзгариши нон бозорига 
қандай таъсир этиши мумкинлиги яққол намоѐн э тади.