O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «Atrof muhit himoyasi va ekologiya» kafedrasi

fundament 

–  platformalar  ta‘sirida  kuchli 

burmalangan  turli  tarkibli  inruziya  va  effuziyalar  bilan 

kesilgan  metamorfik  va  magmatik 

tog’  jinslaridan  tashkil 

topgan,  asta  - 

sekin  harakat  qiladigan  yer  po’stining 

strukturalari. 

Qumtepaliklar 

–  tartibsiz  tepaliklardan  tashkil  topgan, 

tepaliklarning  balandligi  10  m  dan  oshmaydigan, 

o’simliklar  bilan  qoplangan  mayda  –  cho’yda 

balandliklardan iborat relef. 

Konsekvent  - 

sirg’anish  yuzasi  geologik  tabaqalanish  yuzasiga 

mos keladigan surilma. 

 

 

 

1-ilova 

Yer ichki qismining tarkibi 

 

V.M.Goldshmidt va G.Tamman 

 (1923-1924 yillar) 

A.Ye.Fersman (1939 

yil) 

Qobiq 

Chuqurlik, 

(km) 

Kimyoviy 

tarkibi 

Geosfera-

lar 

Chuqurlik, 

(km) 

Sial 

60 

Kislorod, 

kremniy, 

alyuminiy, 

kaliy, Ca, 

Na,  Mg 

 

Granitli 

Bazaltli 

0,20 

20-50 

Sima 

60-1200 

Kislorod, 

kremniy, 

magniy, 

temir, 

alyu-

miniy, 

kaliy va 

natriy 

 

Peridoitit-

li 

60-1600 

Sulfid 

oksid. 

qob. 

1200-2900  20% 

tem.70% 

sulfid-lar 

10% Cu, 

Zn, Pb, 

Hg, Sb, 

Bi,As,Ag 

 

Rudali 

1600-3000 

87 

98 

---

  

Kontaktiy  surilish  -  bir qatlam  ustidan ikkinchi  qatlam  ularning                   

yotiq tekisl

igi bo’ylab surilishi. 

Litosfera 

– er sharining ustki (tashqi) qattiq po’sti. 

Lava 

– otilib magmaning yer yuzasiga chiqqan qismi. 

Litog’enezning  nival  turi  –  fizik  nurash  natijasida  muzlik 

yotqiziqlarining  turli-tuman  chaqilgan  jinslarining  qutb 

mintaqalarida tarqalishi. 

Litog’enezning gumid turi – fizik, kimyoviy va biologik nurash 

natijasida  chaqilgan, 

ko’mirli,  gilli,  temirli,  marganetsli, 

fosfotli,  kremniyli,  karbonatli  jinslarning 

mo’‘tadil  iqlim 

sharoitida keng tarqalishi. 

Litog’enezning  arid  turi  –  fizik  nurash  natijasida  chaqilgan 

jinslar,  dolomitlar,  sulfatlar,  xloridlar,  turli  tuzlar  hamda 

mo’‘tadil  mintaqalar  uchun  harakterli  bo’lgan  karbonatli, 

kremniyli 

va  fosfatli  jinslarning  qurg’oqchil  mintaqalarda 

keng tarqalishi.