3-laboratoriya mashg‘uloti mavzu: Lokal kompyuter tarmog’ida halqa topologiyasini tashkil qilish ishning maqsadi

 “Halqa”
– bu topologiya, bunda har bir kompyuter faqat ikkita boshqalari 
bilan aloqa liniyalari Bilan ulangan: Faqat u biridan axborot oladi, ikkinchisiga esa 
– faqat uzatadi.
Har bir aloqa liniyasida, yulduz holatiga o‘xshab, faqat bitta (peredatchik) 
uzatuvchi va bitta (priyomnik) qabul qiluvchi ishlaydi. Bu tashqi terminallarni 
qo‘llashdan ozod qiladi.
Halqani muhim xususiyati shundaki, har bir kompyuter unga keladigan 
signalni tiklaydi, yani repiter rolini o‘ynaydi, shuning uchun halqaning hamma 
joyida signalni so‘nishi hech qanday ahamiyati yo‘q, muhimi faqat halqaning 
qo‘shni kompyuterlar orasidagi so‘nishi. Bu holatda аniq ajratilgan markaz yo‘q, 
hamma kompyuterlar bir xil bo‘lishi mumkin. Ammo, ko‘pincha halqada maxsus 
abonent ajratiladi, u almashuvni boshqaradi yoki nazorat qiladi. Tushunarliki, 
bunday boshqaradigan abonentni borligi tarmoq ishonchliligini pasaytiradi, chunki 
uning ishdan chiqishi tezda barcha almashuvni falaj qilib qo‘yadi.
Qa’tiyat bilan аytgаndа, halqadagi kompyuterlar to‘liq teng huquqli emas 
(masalan, shinali topologiyaga qaraganda). Ulardan birlari kompyuterdan, shu 
momentda uzatishni olib borayotgan, albatta axborotni oladi, oldinroq, boshqalar 
esa kеyinrоq. Topologiyani xuddi shunday xususiyatlariga ko‘ra, “halqaga” 
maxsus hisoblangan tarmoqdagi almashuvni boshqarish usullarda keyingi uzatish 
huquqi (yoki, yana aytilishicha, tarmoqni qurshab olish) keyingi halqadagi 
kompyuterga ketma – ket o‘tadi.
Yangi abonentlarni “Halqaga” ulash mutloqo beziyon, lekin ulanish vaqtida 
butun tarmoqni ishlashini to‘xtatish talab qilinаdi. “Shina” topologiyali holatga 
o‘xshab halqadagi eng ko‘p abonentlar soni ancha muncha bo‘lishi mumkin 
(minggacha va undan ko‘proq). Halqali topologiya oshiqcha yuklanishlarga eng 
mustахkаm, u uzatiladigan tarmoq bo‘yicha axborotlarni eng katta oqimlari bilan 
ishonchli ishlashni ta’minlaydi, chunki unda janjallar yo‘q (shinaga qaraganda), 
shuningdek markaziy abonent yo‘q (yulduzga qaraganda). 
Halqadagi signal tarmoqdagi hamma kompyuterlardan o‘tgani sababli, lokal 
ulardan bittasini ishdan chiqishi (yoki uning tarmoq-dagi asbob-uskunalarini) 
yaxlit butun tarmoqni ishdan chiqaradi. 
Xuddi shunga o‘xshab halqadagi har qaysi kabellarni uzilib qolishi yoki 
qisqa tutashuvi butun tarmoqni ishdan chiqaradi. 
Kabelni buzilishlariga halqa ko‘proq shikastlanadigan bo‘ladi, shuning 

---

uchun bu texnologiyada ikkita (yoki ko‘proq) parallel aloqa liniyalari qo‘yib 
borishni ko‘zda tutiladi. Shunda ularning bittasi zahirada turadi. 
Shu bilan bir vaqtda halqani katta ustunligi shundaki, har bir abonent 
tomonidan signallarni retranslyatsiya qilish butun tarmoq o‘lchamlarini sezilarli 
ko‘paytirishga yordam beradi (gohida bir necha o‘n kilometrgacha). Halqa bu 
tomonidan boshqa har bir texnologiyalardan ko‘proq (sezilarli) ustunlik qiladi. 
Halqani kamchiliklaridan (yulduzga taqqoslanganida) shuni hisoblash 
kerakki, tarmoqdаgi har bir kompyuterga ikkita kabel olib kelinishi kerak. 
Ba’zan “Halqa” topologiyasi axborotni qarama-qarshi yo‘nalishlarida 
uzatilishini ikkita halqali aloqa liniyalari asosida bajariladi. Masalani bunday hal 
etilishi – axborotni uzatish tezligini (ideal holatda ikki marotaba) оshirilishi. 
Kabelni bittasi buzilganda tarmoq boshqa kabel bilan ishlashi mumkin (to‘g‘ri, 
cheklangan tezlik kamayadi). Yuqorida ko‘rilgan uchta asosiy, bazaviy 
topologiyalardan tashqari, qo‘shimcha yana “daraxt” (tree) tarmoqli topologiya 
ishlatiladi, u bir nechta yulduzlar kombinatsiyasidan iborat. Yulduzga o‘xshash 
daraxt aktiv, yoki haqiqiy, passiv bo‘lishi mumkin. Aktiv daraxtga bir nechta aloqa 
liniyalari birlashtirilgan markazlarda markaziy kompyuterlar joylashgan, passilida 
esa konsentratorlar (Xablar). 
Kombinatsiyali topologiyalar ham ancha ko‘p ishlatiladi, ular orasida eng 
ko‘p tarqalgan yulduz-shinali va yulduz-halqalilaridir. 
4-rasm.
5-rasm. 
6-rasm.
7-rasm.