O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.4-rasm.
Ikki fazali dvigatellarni uch fazali tarmoqqa ulash 
Bunda bitta chulg‗amni U
AB 
liniya kuchlanishiga, ikkinchi chulg‗am 
U
C
faza 
kuchlanishiga 
AT
avtotransfor matori orqali ulanadi (dvigatelning faza 
chulg‗amlaridagi kuchlanish miqdorini tenglashtirish uchun).
2.3.
 
UCH FAZALI QISQA TUTASHGAN ROTORLI ASINXRON 
DVIGATELLARNI BIR FAZALI ASINXRON DVIGATEL SIFATIDA 
ISHLATISH
O‗rtacha quvvatli ba‘zi asinxron dvigatellarni uch fazali dvigatel sifatida 
ham, bir fazali dvigatel sifatida ham ishlatish mumkin.
Bunday dvigatellar universal dvigatellar deyiladi. Dvigatel‘ statorida uch 
fazali chulg‗am bo‗ladi, rotori oddiy qisqa tutashtirilgan. Univsrsal dvigatelni bir 
fazali dvigatel sifatida ishlatish uchun uning statorining chulg‗amlari 2.5-rasmda 
keltirilgan sxemalar bo‗yicha bir fazali tok manbaiga ulanadi. Bu sxemalar 
bo‗yicha dvigatelni ulash uchun chulg‗amlarning 6 ta uchlari ham tashqariga 
(klemmalar qutisiga) chiqarilgan bo‗lishi lozim. Bu rasmdagi sxemalar bo‗yicha 
ishlayotgan dvigatel bir fazali dvigatelga ekvivalent hisoblanadi. Sxemalarda ish 
va yurgizish kondensatorlarining qanday ulanishi ham ko‗rsatilgan. Ish 

---

81 
kondensatori S
i
ning sig‗imi nominal yuklamada ishlash rejimiga moslab tanlanadi. 
Dvigatel kam yuklama bilan ishlaganda uning texnika ko‗rsatkichlari 
yomonlashadi. Uch fazali dvigatel bir fazali dvigatel sifatida ishlatilganda uning 
quvvati uch fazali dvigatelnominal quvvatining (60 ’80)% nitashkil qiladi. 
Yuqorida keltirilgan sxemalar uchun ish kondensatorining sig‗imi quyidagi 
empirik formulalar bilan mikrofara (mkF)larda aniqlanadi: 
C
ish
 =2740·I
1N
/U
1N
 
(2.3, a-rasm); 
C
ish
 =2800·I
1N
/U
1N
 
(2.4, b-rasm); 
C
ish
 =4800·I
1N
/U
1N
(2.5, c-rasm); 
2.5-rasm
. Uch fazali asinxron dvigatelni bir fazali tarmoqdan ishlatishda stator chulg‗amini 
ulash sxemalari 
Agar dvigatel yuklamasiz sharoitda yoki kam yuklama bilan yurgizilsa, 
yurgizish kondensatori kerak bo‗lmaydi. Nominal yuklama bilan yurgizishda 
sxemaga yurgizish kondensatori ulanadi. Yurgizish kondensatorining sig‗imi 
C
i.t
=(2,5‚3)C
ish
qilib olinadi. Bunda dvigatelning yurgizish momenti nominal 
momentga deyarli teng bo‗ladi. Agar yurgizish momentini yanada oshirish lozim
bo‗lsa, yurgizish kondensatorining sig‗imi oshiriladi. Agar C
i.t
=(6‚8) C
ish
ga teng 
bo‗lsa, yurgizish momenti dvigatelning maksimal momentiga yaqinlashadi. 
Bunday 
dvigatellar 
kichik 
yuklamada 
ishlaganda 
ularning 
texnik 
ko‗rsatkichlari nisbatan yomon bo‗ladi. Sxemalardagi (2.5-rasm) ishga tushirish 
qarshiliklari (sig‗im va aktiv qarshilik) dvigatel ishga tushirilgandan keyin uzib 
qo‗yiladi. Agar sig‗im dvigatelning ish jarayonida ham sxemada ulanib qolsa uning 
yuklama rejimida ishlashini yaxshilaydi. 
 

---

82 
Uch fazali dvigatel bir fazali dvigatel sifatida ishlaganda uning quvvati uch 
fazali dvigatel nominal quvvatining taxminan 70% ni tashkil qiladi.