К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

V БОБ. МЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИ ВА УЛАРНИНГ 
ШАКЛЛАНТИРИЛИШИ 
 
5.1.
 
М
ЕҲНАТ РЕСУРСЛАРИ ТУШУНЧАСИ
 
Меҳнат ресурслари тушунчаси
– барча ишлаётганлар, шунингдек ишлашни 
хоҳлайдиган, иш қидираётган, аммо турли сабабларга кўра ҳозирча меҳнат 
фаолияти билан шуғуллана олмаётган фуқаролардир. Меҳнат фаолияти учун 
зарур ресурсларни ўрганиш меҳнат бозорини баҳолаш ҳамда меҳнат 
ресурсларини шакллантириш ва уларни иш билан бандлигини таъминлаш 
мақсадида давлат томонидан тегишли демографик сиёсатни олиб бориш катта 
аҳамиятга эгадир. 
Инсонга меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун ресурс сифатида 
қарашлар меҳнат муносабатларидаги туб ўзгаришлар натижасида тадрижий 
ривожланиб борган. 
ХХ асрнинг бошларида одамларга меҳнат жараёнида ижтимоий ишлаб 
чиқариш томонидан фойдаланиладиган ўзига хос ресурс сифатида 
муносабатда бўлинарди. Шунинг учун уларнинг меҳнат қилишга қодирлиги 
“иш кучи” атамасини олган. 
Иш кучи
(инглизча: Labor power) меҳнат иқтисодиёти назариясида 
инсоннинг меҳнат фаолиятига қодирлиги, ушбу меҳнат фаолиятида у 
томонидан ишлатиладиган жисмоний ва маънавий салоҳиятининг 
жамланмаси сифатида талқин қилинади. Иш кучи меҳнат жараёнидан ва 
меҳнат қуролларидан айрича тасаввур этилмайди, яъни улар меҳнат қилиш 
қобилиятига эга бўлган одамлар гуруҳи тарзида кўрилади.

---

169 
“Иш кучи”га методологик ёндашувларда ўзларини мустақил иш билан 
таъминлайдиганларни (масалан, хусусий тадбиркорлар, фермерлар, эркин 
ижодкорларни) ҳам қўшиш-қўшмаслик муаммоси пайдо бўлган. Аксарият 
ҳолатларда ушбу иқтисодий тоифа “иқтисодий фаол аҳоли” кўрсаткичи 
орқали белгиланган (5.1-жадвал). 
5.1-жадвал 
Меҳнат ресурслари ва улар билан боғлиқ тушунчалар