Davlat inspeksiyasi

2-savol. 
Mazkur savol murakkablik darajasi yuqori bo‘lgan savollar 
turkumiga kiradi. O‘quvchilardan yangi ma’lumotni o‘qib tushunish, 
berilgan hayotiy vaziyatni baholash va so‘ralgan yoyning uzunligini 
topishda uning geometrik modelini ta’riflash talab etiladi. O‘quvchilar 
o‘zlarining mulohaza yuritish ko‘nikmasi, ichki sezgirligi va fazoviy 
tasavvuriga tayanib, model yoki chizma bilan ishlaganda, aylanma eshik 
yoyining umumiy uzunligi uning chiqish yoki kirish qismlari yarmidan, 
ya’ni aylana yoyining 1/6 qismidan oshib ketmasligini tushunishi kerak.
Misol uchun, mana bunday mulohaza yuritish mumkin: Eshik aylanasi 
uchta bir xil qismlarga ajratilgan. Demak, eshikning kirish va chiqish 
qismlaridan tashqari shisha bilan qoplangan qismi aylananing 2/3 
qismini qoplab turadi, eshikning kirish va chiqish ochilish qismi esa 
yoyning 1/3 qismini egallaydi. Ikkita kirish va chiqish qismlarning har 
biri simmetriyaga ko‘ra, eshik aylanasining 1/3 qismining yarmidan (1/6) 
katta bo‘la olmaydi.
Mazkur masalani yechishda aylana uzunligini topish formulasini yodga 
olish kerak (yoki yondaftardagi formulalarga qarashning o‘zi kifoya). 
L
= 2
π
r formulasidan foydalanish uchun eshik aylanasi radiusining 
uzunligini bilish talab etiladi. Topshiriqning boshida eshik diametri
200 cm ga teng ekani ko‘rsatilgan. Demak, radius 100 cm ga teng. 
Yechish: 
yoy uzunligi = 2
π
r = 2 . 3,14 . 100 = 628; 
so‘ralgan yoy uzunligi = 628 : 6 ≈ 104,7 (cm)ga teng.
Masalaning murakkabligi – vaziyatni ifoda qiluvchi ko‘p og‘zaki 
ma’lumotlarga boy matndan iborat ekanligi bilan izohlanadi. Topshiriq 
miqdorga oid va rasm ko‘rinishidagi ma’lumotga ega ekani bilan 
rang­baranglik kasb etadi. Savolga javob berishda kerak bo‘ladigan 

---

67
ma’lumotlarni matnning turli joylaridan topish talab etiladi. «Aylana» 
so‘zi topshiriqning matnida berilmagan, shuning uchun o‘quvchining 
o‘zi buni tushunib olishi kerak. Chunki radiuslar bilan uchta teng qismga 
ajratilgan aylana eshikning modeli hisoblanadi. Shu sababli, 4 foiz OECD 
tarkibiga kiruvchi mamlakat o‘quvchilari savolning javobini to‘g‘ri top­
gan. Yetakchi mamlakatlarda esa bu ko‘rsatkich 14 foizni tashkil etgan.